MILOSAO

Poezi nga Luan Rama

12:16 - 11.06.17 gsh.al
GSH APP Download on Apple Store Get it on Google Play

Nga Luan RAMA




«Il n’y a pas d’amour heureux» – Nuk ka dashuri të lumtur
Sot është 12 nëntor,
dhe në qiellin gri nuk di pse m’u shfaq një varg i Aragonit,
fjalë të sjella nga dorë perëndie,
“Nuk ka dashuri të lumtur” …
Po e dashur, mbi qepallat e mia ishte shkruar, në qiell,
“Nuk ka dashuri të lumtur”,
pasi ajo është gjithnjë e dhimbur,
si dielli që të godet dhe të bën të verbër
dhe buzët e thara t’i lë nga etja,
këmbët e përgjakura nga ecja e gjatë
për të hyrë në banesën e fundit të shpirtit,
atje ku humbet kujtesa
dhe ku përqafimi ynë ngujohet në cepin e botës
si në një palimpsest shkruar nga dorë murgu.
Po, «nuk ka dashuri të lumtur»,
sepse gjumi ynë është gjithnjë i shprishur
dhe puthja e syve djeg,
në ankthin e vetmisë dhe të pritjes,
në tik-takun e mungesës që zgjat,
në zhgjandrën që s’ka fund
dhe në frikën e humbjes që përgjon në një velur të zi,
në lotin që mbetet në qerpik që të shoh refleksin e syve e mi
“Nuk ka dashuri të lumtur”,
pasi ne vuajmë robërinë e njëri-tjetrit
robër të lumtur dhe të lumtur-robër
në jerm, në kohën që s’mbaron,
si mbi çarçafët tanë të kuq,
mbetur pa frymë në syrin që na shndrrit,
dergjur ashtu në dhimbjet e njëri-tjetrit,
mbetur pezull mbi kozmos, në çdo stinë e moshë.
“Nuk ka dashuri të lumtur”
kur vazhdon të dashurosh dhe në gjumë,
pasi Iseult e Tristan, Heloïse e Abelard,
Fornarina dhe Raffaello, Hanska e Balzak,
Juliette e Hugo apo Elsa e Aragon,
mijra dashnorë të tjerë
zgjuar janë ende
në përrallën e ëmbël dhe të dhembshme të dashurisë…

Shëëët… ajo po fle!
Treni shkon
ndërsa ajo ballë meje fle,
një këmbë pak e ngritur
si skenë e një modeli
pështetur lehtë pas sediljes së saj,
treni shkon, xhamat piklojnë,
retë rendin me vrap
duke braktisur tutje
një pemë të harruar,  xhveshur, fillikat
dhe qullur në shi,
ndërsa ajo, symbyllur,
shket tutje bashkë me ëndrrën e saj.
Ku shkon kjo vajzë, ku?
Në ç’krahë, në ç’brigje?…
Lë librin mënjanë dhe shikoj sërish,
këmba gjithnjë ngritur
dhe buzët e pulpta, të kuq,
gishtërinj të gjatë me manykyr nderur në ajër,
veç gjoksi i saj dihat
me frymëmarrjen e botës
dhe gjithë grave të dashuruara,
puthur, në ekstazë, si në gjumin e vonë,
poshtë një shekulli gri,
ajo lëviz kruspull
gati për ta mbajtur në krahë
për t’ia çuar orakullit të Delfit,
pallto e zezë,
flokë të zeza,
buzë të kuqe «cramoisi»,
dhe meqë s’kam kalem,
meqë s’jam piktor
filloj ta skicoj me sytë e mi
vizatoj vetullat, qerpikët,
zbres poshtë mbi faqet rozë,
prehem pak në mjekrën ovale të saj
dhe vazhdoj të vizatoj hiret
si të isha Man Ray
në dritën e atelierit të tij,
të vizatoj linjat e një të panjohure
në moshën e  saj të artë,
si një Simonetta e Boticelli-it,
si një Hendricke e Rembrandt,
me fytyrën e dashurisë së parë,
atje në sedilje
ku gjithë gratë e botës flinin atë çast,
në sytë e saj,
me këmbën pak të ngritur
një model arti pashë, një frut dashurie
që s’duhet kafshuar…
Shëëët, ajo po fle,
por papritur ajo u zgjua,
kthyer nga unë.
Buzët u hapen si petale trëndafili,
ajo më pa,
unë e pashë,
ajo qeshi miqësisht
por atëherë i ndrojtur mbylla sytë,
të flija në një tjetër botë,
te një tjetër grua…

Në tren, Paris-Dauville, 11 janar 2016

Ish të dashurat përcjellin
Hugo-in në Pantheon
“Hugo vdiq!” – lajmëruan kambanat e rënda të katedrales “Notre-Dame”,
ndërkohë që trupi i tij nisej nga “Harku i Triumfit”
me kuajt përpara veshur në zi,
populli i heshtur shkonte pas poetit
ta çonte në strehën e “Pantheon”-it,
në tempullin e kurajos e të lavdisë,
dy milonë këmbë rëndonin mbi trupin e drithëruar të Parisit,
një milion zemra e ndiqnin atë në rradhë,
nga turma njerëzit tundin kapelet, dhembjet, shamitë,
mes tyre dhe të dashurat e tij të dikurshme,
Louise, Leone, Blanche, Isabelle,1
ndërkohë qe e dashura e tij e përjetshme Juliette
ajo që e ndoqi në mërgim, gjer në Hauteville House,
kishte vite që kishte vdekur…
«Victor-i im!» pëshpëriste në lotë e bukura Esther,
– letrat e tua që digjnin, i ruaj ende,
letrat që shkrove për gjinjtë e mi të bardhë,
ti thoje se kishin erë jargavani,
ndërsa unë si e çmendur ngjeshja buzët mbi gjoksin tënd,
mbi duar, qafën dhe sytë e ty”,
“Ja tek shkon heroi i Francës”, thoshte populli
“Lavdia dhe britma jonë”, thonin këmbëzbathurit,
dashuria jonë e madhe shtonin ish të dashurat,
Ginette vraponte të shihte kortezhin për herë të fundit
Charlotte pëshpëriste ende nën zë
“Victor, i ëmbli im”,
Eleonore qëndronte pa folur si statujë,
«Ti më mësove të dua», pëshpëriti më së fundi ajo,
thuamë dhe njëherë si dikur,
«që jam jeta e jetës tënde»,
thuamë, folmë ëngjëlli im i kuq,
pëllumbi im i bardhë,
«Poeti im bujar po shkon symbyllur…» përshendeste Henrietta
e hirtë dhe e thinjur akoma më shumë për të dashurin e saj,
«Ti më shpëtove nga zija dhe dëshpërimi,
më hape dritaren e madhe të shoh botën,
më dhe kurajon të shkoj në rrugën që ngjitet”
“ndiq diellin” më the, “ndiq dritën”
«S’ka gjë, le të t’i vrasë sytë »…
Dy milionë këmbë shkonin mbi trupin e vrarë të Parisit
që dergjej si gjinjtë e një gruaje të ve,
një milion zemra e ndiqnin nga pas,
të rënda dhe të trishta zemrat e të dashurave
që ende i këndonin nën zë dashurisë së tij:
“Le të jenë dehjet e puthjet tona shtrati yt i fundmë
që vdekja të mos mundë të rrëmbejë”…

«Todesfuge» recitohet
në Bundenstag

In memoriam për Paul Celan

Në përvjetorin e «Natës së kristalit»2
Fuga e vdekjes u recitua në Bundenstag
Todesfuge… e kënduar nga Paul Celan
me vargjet e Margaritës e të Sulamit
që pikëlluan në ngjizmën e kujtesës.
Ku është qumështi yt i zi Celan
ai i kampit të makthit të madh
qumështi për vajzën me flokë prej hiri
nga shkrumbi i zjarrit universal?
Ku janë ëndrrat e tua të përcëlluara
pleksur me një fugë të Bahut dhe një psallm hebraik
puthur bashkë
në telat e ftohtë të Dachaut, Aushvitz, Mathausen…?
Të lexosh sot «fugën» tënde Celan,
do të thotë të qash përsëri
të rrënqethesh dhe të të çahet shpirti
si shegë e hapur mes hirit të zi
ku gjaku është mpiksur,
do të thotë të mallkosh ende
dhe të mermëritësh këngë zie,
të fshish lotin e përcëlluar të «Natës së kristalit»

I ëmbli Celan,
ti nuk e mbajte dot barrën e tmerrshme të shkatërrimit
dhe nuk mund ta dëgjoje më ehon e apokalipsit,
barrën e tmerrshme të humbjes së prindërve,
atë dorë të atit që tu zgjat
dhe që ti s’munde ta prekje dot,
nuk munde t’i harroje oxhaqet që villnin qumështin e zi…
Një natë plot yje, mbi Seine,
nga ura e gurtë Mirabeau,
atje ku Apollinaire me kohë kishte shkruar
në shtroje vargjesh, dashurish të harruara,
ti fluturove si në një tablo të Chagall
në kërkim të prindërve të tu.
Todesfuge u recitua dje në Bundestag
ndërsa unë dëgjoja ende dënesën e Seine-s
dhe 40 vjet më pas…

Vendi im
Vendi im është një rrëfenjë
e vjetër sa bota,
është një shpat që zbret poshtë
në krahë të thyer shqiponje,
është një lumë lotësh
që derdhet në një det hidhërimi,
është një pranverë e hidhur dhe e mardhur.
Vendi im është ofshama ime që çpon qiejtë
është një tokë e thatë, e lënë djerrë,
një shpirt i mpiksur nga ngashërimi
në dritë qiriri,
është gjethja e ullirit që tundet fillikate në erë
mbi varret e vjetër, me gurët pa emër,
vendi im është një fshat i braktisur
me puse të heshtur dhe dyer të kyçur.
Vendi im është një poemë e pambaruar.
Eshtë bujtina në rrugën malore
e zbrazët, e verbët, pa njeri,
është vreshta e shkretuar, pylli i prerë rrafsh,
dhe kobi i tokës së braktisur,
është një emigrant me letrën e nënës
mbetur në xhep me fjalë premtimi,
është një kthim i vonuar nën një diell të verbuar.
Mjerisht vendi im është kthyer në plaçkë tregu
i atyre që duan aq shumë pushtetin
që zgjohen e ngrysen me të në shtrat,
është një orgji politikanësh pa skrupull
që dinë veç të premtojnë parajsën.
Por vendi im është dhe një lojë fëmijësh
që kapërcejnë litarin në rrugët e shpresës,
është dhe një ëndër e dielltë
që shkon ngadalë në hapat e një vajze të re
me një gjoks të njelmët, të kërcyer,
është puthja e ëmbël e fqinjes së dashuruar
dhe dasma që do të bëhet në vjeshtë,
vendi im është dhe mbetet gjithnjë rrëfenjë
që më mban të robëruar gjithnjë…

Poetët vdesin si zogjtë

Arben Shehi shkoi të shuajë
dritën e tij një natë më parë.

Poetët bien si zogjtë,
të parët,
goditur nga rrufetë,
sepse ata janë më afër stuhisë dhe diellit,
poetët janë zemra zogjsh gjithë plagë
prandaj bien të parët,
krahëthyer e përgjumur
në një vdekje të pambarimtë
dhe në një jetë që nuk shuhet,
poetët vdesin të parët
pasi ata kanë rrëmbyer zjarret dhe zërat qiellorë
prandaj dhe qielli i dënon ata,
poetët vdesin të parët nga cfilitja e madhe
se gjithë jetën ata mbjellin dashuri,
poetët shuhen nga loti dhe malli i gruas,
poetët të djegin zemrën dhe të lenë pa frymë
me vdekjen e tyre,
poetët djegin gjithnjë me sytë e tyre të hapët e të lagësht…

Paris, 9 shkurt 2016

Një burrë i vogël PA Nënën e tij
Nënat digjen si fluturat,
krahëthyerat nëna,
të uritura nga dashuria,
të etura gjithnjë,
buzëthara, buzëplasura, buzëvrara,
me jasminin e fshehur në pragun e pritjes së gjatë,
bulëzuar në plagën e madhe të mallit të mungesës…
Erdha po atë mëngjes kur ora kishte mbetur,
ti flije përgjithnjë,
doje gjithnjë të më flisje për dashuritë e tua
kur të puthi për herë të parë im atë
por ti kishe fshirë buzët dhe kishe thënë:
“Pse kjo është dashuria?”
pastaj fute dorën në krahërorin e tij
duke ndjerë rrahjen e një zemre dhe duke humbur në të,
ah nënë, ti s’më prite
edhe pse të kisha thënë se do të vija në fund të prillit
më 1 maj ishte datëlindja tënde
por ti u lodhe nga pritja e gjatë, s’mund të më prisje më,
atëherë ti mbylle dritaret
dhe nxore rrobën e zizë
që mbaje prej vitesh në dollap,
nxore këpucët, fustanin dhe këmishën e mëndafshtë
pastaj mbylle qepallat për mos t’i hapur më,
dhe ti çuditërisht u ngrite, dole nëpër terr,
hape portën e botës dhe shkove në majë të gishtave,
si në një valle çame,
veç portën e shpirtit mbaje hapur,
e dije se do të vija më së fundi bashkë me stuhinë në zemër,
të të puthja sytë në përgjumjen e madhe.
– Ku shkon kështu? – të thanë hyjnitë
– Ti ke vdekur!…
– Shkoj të kërkoj të dashurit që më mungojnë…
Trupi yt kishte nxjerrë avull
avullin e fundit,
dhe unë imagjinoja se endesha në avullin tënd të bardhë,
shikoja Tiranën në brymën e kohës
dhe unë fëmijë që shtyja me shkop një rreth të hekurt,
zbathur, në rrugicat me kalldrëm,
nga dritarja e shtëpisë sonë dëgjohej muzika e filmave të kinemasë,
dhe zhurma e karros ku Akili tërhiqte triumfator
trupin pa jetë të Hektorit…
Ti kërceje bukur nëna ime,
të kujtohet kur pesëmbëdhjetë vjet më parë
erdha në mes të natës?
Kisha pesë vjet pa të parë, ishte mesnatë,
ndërsa ti përgjumeshe duke pritur në divan
të putha lehtë në ballë me buzët që digjnin:
– Më ndrite shpirtin! – më the ti.
– Sonte do flë me tim bir! – i the atit tim,
dhe ai shkoi në dhomën tjetër duke tundur kokën,
gëzonte,
dhe ti më pështolle në shtratin tënd,
kujtoje se isha fëmijë,
një fëmijë 45 vjeçar…
pjella e ngrohtë që kishe lindur ishte ende në krahët e tu.
Ky burrë i vogël, tani është PA Nënën e tij!
Më lot endem rrugëve të Tiranës
në natën e zezë, të zezë,
duke kërkuar nënën time
aromën e saj të qumështit dhe të bukës,
më kot pres agun e së nesërmes
me të qeshurën e saj që jehon ende
me fjalët se kjo jetë është thjesht një roman,
një roman dashurie e pafund…
Dhe unë ika sërrish,
kapërceva male, qiej,
një tufë lejlekësh hallakateshin të çoroditura pa ditur ku shkonin
pa ditur nga vinin,
ndërsa unë kisha ftohtë, ftohtë,
nga avioni, mijra metra poshtë,
shikoja plisat e dheut që rëndonin mbi ty
me një ngjyrë kafeje si në një sfond të Rembrandt,
atëherë shpirtit i thashë: – «Shko, shko shtrihu dhe ti,
dhe thuaj për të miliontën herë se sa shumë e kishe dashur…»
E di se gjiri yt i rreshkur nuk dihat më,
Por unë ende kam në gojë shijen e qumështit tënd…

5 prill, 2016, në avion duke u kthyer në Paris.

Nënë Tereza
kishte uri…
Po nënë, ti kishe uri,
urinë e madhe të dashurisë,
ishte klithma tënde e heshtur
në kalvarin dhe natën e gjatë,
klithma për gjirin e fshehur
dhe dëshirën e një shtrati,
por ti ishe dhënë tashmë,
“burri” yt ishte Jezu-ja
që rrinte mbi kokën tënde me kurorën plot gjemba,
ku çdo natë një pikë gjaku binte mbi ballin tënd
gjak mbi çarçafët e tu të bardhë,
dhe ti gëzoheshe
Jezu-ja më do thoje ti
Jezuja më thotë t’i duash të tjerët
më të varfërit e të varfërve, të ngjashmit e tu,
duaji edhe nëse janë në jerm,
gjer në frymën e fundit,
dhe mohoje veten, ti flutura e hirtë e qiellit…
dhe ti i deshe shumë, ti flutura e trishtë e qiellit,
duke mohuar të gjitha ëndjet e kësaj bote,
në krah të statuetës së Virgjëreshës ti kishe shkruar “Kam uri”,
atje, në “Shtëpinë e zemrës së dlirë”,
atje ku në krahët e tua vdiste fëmija i braktisur i Kalkutës,
ku një plagë më shumë të hapej në zemër,
dhe trupi yt gjithë plagë endej në natën e pafund të Titagarh,
rrugët e zymta shndrisnin nga plagët e tua
trëndafilë ekarlatë me njëmijë petale në Kaligat,
po Gonxhe, ti kishe uri,
sepse ti ua jepje dashurinë të tjerëve,
atyre që ishin më të uritur se ty,
që vdisnin të nesërmen në ag bashkë me ty,
oh, njëqind mijë vdekje bashkë,
gratë brahmane luteshin për hyjninë “Kali”,
luteshin gjithashtu dhe për ty, “Motrën e Bengalit”,
“Nënë Terezën” me sytë për botën e të verbërve,
“sari” yt blu u shfaqej në rrugë
si flamur shprese e shtrojë dashurie,
“Nuk jemi vetëm” thonin leprozët,
“Nëna jonë po vjen me hapat e diellit”.
Kështu të kishte mësuar Drania tënde që fëmijë,
“Bëj një të mirë sikur të hedhësh një gur në det”,
dhe ti e mbushe detin me “gurët” e tu të nxehtë,
ti, nëna jonë e vdekur
që ngjitesh në altarin e poetëve,
në qiejt e dashurive të një bote jetime…

Mon cher Jusuf…3
Ti fluturoje në ajër mbi Parisin tënd,
edhe pse i vdekur në arkivol,
tani ti s’mund ta shihje më qytetin tënd të adoleshencës,
as “Harkun e Triumfit” dhe avenynë “Victor Hugo”
ku puthe për herë të parë,
as Senën dhe «La Tour d’Argent»
kur atë natë pranvere të vitit 1939,
ti do të ndaheshe me të dashurën tënde për mos ta shikuar më,
duke i puthur sytë e gishtërinjtë,
duke i premtuar se do të ktheheshe.
Të nesërmen ti puthje kalldrëmin e ngrohtë
të stacionit të trenit «Gare de Lyon»,
lufta sapo kishte nisur,
Paris-Romë-Tiranë,
me shpresën e një jete tjetër,
përmes tymit, mjegullës dhe zjarrit,
por jeta tënde e re do të ishte burgu
dhe një copë qiell i prangosur
pista e aeroportit të Rinasit që ndërtohej,
uniformat e pista dhe të zhgryera nga dhembja e trishti,
ti që aq shumë e doje atë tokë të mbytur
në urinë e lirisë që klithte,
të kohës dhe viteve kapur në telat me gjemba,
që të mundje frikën e rezistoje,
ti recitoje Baudelaire dhe Rimbaud.
Kur dole nga burgu ti kërkoje nënën tënde,
nënën e degdisur në një qytet të largët
në një kasolle vetmie dhe zie,
dhe e gjete, e vetmja herë që qave,
nëna të fshinte lotët,
nëna që kishte numëruar bashkë me yjet
mijra ditë që shkonin fillikat në fillin e kohës pafund.

Mon cher Jusuf,
ti vije nga metropoli i Europës
e megjithatë asnjëherë nuk i urreve inkuizitorët e tu,
mbretërit e natës së errët,
ti fluturon tani në këtë avion të vogël
dhe krah Agit, gruas tënde,
ne kujtojmë jetën që jetove,
qeshim me historitë e tua,
pastaj qajmë, qajmë dhe qeshim,
sepse arkivoli yt herë pas here rrëshqet
e zbret me zhurmë dhe ne të mbajmë që të mos zgjohesh.
Ishte Agi yt që më lajmëroi atë mëngjes të ftohtë,
nuk besonte se ti kishe vdekur
atje, në «Rue Croix Nivert»,
të gjeta krahëhapur, si një kryq,
si në një tablo të El Grecos,
të fola, por ti flije i dërmuar nga lodhja e gjatë
e përkthimit të një letërsie të madhe,
atëherë fillova të të rruaj,
të vesha këmishën e bukur,
të lidha një kollaro blu,
doja të ishe i bukur si në netët që kalonim bashkë
në shtëpitë e miqve tanë francezë,
Yves Mabin të quante gjithnjë «Jusuf francezi»
pasi ti e doje gjuhën frënge po aq sa dhe shqipen,
ti jetoje gjuhët dhe kulturat,
gjithnjë duke përshkuar urën mes dy kombeve.

Mon cher Jusuf,
ti kërceje më bukur nga ne,
charleston, tëist, rock and roll,
më duket sikur ende kërcen dhe tani atje në akivol,
në qiellin e kuqërremtë që përshkojmë
dhe në natën që bije,
kur tutje mbi det, lëmë Korsikën dhe i afrohemi Kaprit.
Ne mbërritëm vonë në Tiranë,
në një natë me shumë yje dhe shumë zemra,
të prisnin krahëhapur në rrugë dhe në shtëpinë tënde përdhese,
donin të të puthnin sytë dhe të përshëndesnin,
pastaj, të nesërmen, të lashë në dheun tënd,
në katakombet e popullit tim,
në ashtin e tokës,
si një shenjë, si një plagë,
dhe u largova drejt Parisit.

Mon cher Jusuf,
ditë më vonë, Agi më dhuroi një bluzë tënden
ngjyrë rozë, sikur të isha në moshën e dashurisë,
vesha bluzën tënde në ditët e para të verës,
zbrita në Montparnasse drejt Hôtel des Invalides
dhe ndalova në urën Pont Neuf mbi Seine,
kishte fllad, ishim bashkë, të dy,
i pështjellë me frymën tënde,
të mbaja mbi trupin tim,
dy ditë para se të vdisje më kishe premtuar
se do të vije te unë për një uiski,
por ti nuk e mbajte fjalën,
atëherë u ula në kafenenë në cep të Notre-Dame
dhe porosita dy uiski,
gotën time e ktheva me fund,
kisha mall për ty, tjetrën e piva ngadalë,
kuvendoja, kujtonim kohëra,
vajzat e bukura që endeshin në erë, jetën efemere,
dhe prisja, prisja të binin kambanat e Notre-Dame…

(Footnotes)
1 Pas vdekjes, biografët gjetën një bllok të tij me emrat e rrugëve, datat, orët e takimeve, inicialet e të dashurave apo emrat e tyre të plotë.
2 Në «Natën e kristalit», siç hyri në histori (Reichskristallnacht), e cila ndodhi në natë n e 9-10 nëntor 1938, në Gjermani u shkatërruan nga nazistët 200 sinagoga, 7500 dyqane u bastisën dhe qindra hebrenj u vranë e u arrestuan. Ishte fillimi i progromit të madh për zhdukjen e hebrenjve.
3 I shtrenjti im Jusuf.


Shfaq Komentet (0)

Shkruaj nje koment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

* *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.