Zlata Kosic ka lindur më 1950, në Serbi dhe jeton në Beograd. Ajo është poete, përkthyese dhe eseiste. Është diplomuar në Fakultetin e Letërsisë në Universitetin e Beogradit për gjuhë e letërsi ruse. Ka punuar si profesore dhe redaktore. Ka botuar disa përmbledhje me poema, me prozë poetike, tekste me poezi dramatike, studime për letërsinë serbe dhe për letërsinë e huaj.
Ka përkthyer nga rusishtja autorë të shumtë si: Pushkin, Lermontov, Tjutçev, Bllok, Pasternak, Cvetajeva, Ahmatova, Hlebnikov, Brodski deri te Jelena Schwarz, Olga Sedakova e Aleksandër Radashkeviç. Ka përkthyer prozë nga Bulgakovi, Bunini, V. Rasputini etj.
Përmbledhjet e saj poetike janë: Gracka me hije, 1982; Valle rreth humnerës, 1990; Brinja e Adamit, 1993; Çerdhja dhe kupola, 1995; Zogjtë e klloçkës, 1999; Afreska ajrore, 1999; Shkalla e Lazarit, 2003; Aedi mbi ujëra, 2008; Pulishti i bardhë, 2014; Fara e sinapit, 2014…
Ka botuar një libër me ese për poezinë e Miodrag Pavlovic-it: “Drita e majave”, 1996.
Poezia e saj është përkthyer në gjuhët: ruse, angleze, franceze, bullgare, kineze, armene, gjermane e rumune. Janë botuar dy përmbledhje me tekste kritike për poezinë e saj.
Nga Zlata Kosic*
RRUMBI I KAMBANËS
Më lini në atë vend
Ku u ndezën ca zjarre.
Prej aty ku njerëzit iknin
Sikur të iknin nga Parajsa ose nga barku i nënës.
Besoj se më kujtohet
Se si kërcisnin degëzat e thata
Nën gjurin e nënës sime.
Fantazmat janë dashamirëse
Veç pasi të jenë ngrohur
Dhe pasi të kenë brejtur një kockë.
Do të mbushem prapë me frymë
Dhe do ta shpuzit zjarrin me një bujashkë.
Do të qasen ca qen, por ata nuk do të lehin
Kundër kufomës së ylberit,
Por do ta sjellin midis dhëmbëve te këmbët e Ikanakut1
Dhe këtij të fundit do t’i kujtohet pylli
Dhe do t’i shfaqet vendi më i përshtatshëm për gjueti
Dhe fjala, me të cilën do t’i marrë me të mirë motrat e tij;
Dhe një copë tokë ku mund të qeshë me të madhe.
1.Për këtë personazh që haset në disa poema, autorja është frymëzuar nga figura e Kainit të dënuar nga Zoti : »po ta punosh tokën, ajo nuk do të të japë më të korra, ti do të jesh një ikanak » (Gjeneza, 4, 12).
*
Ai do të bjerë në gjunjë
Dhe do të zhytë fytyrën në dhé
Dhe do të shqiptojë me radhë: qumësht, strall, ëndërr.
Por në lëntë pa përmendur çfarëdoqoftë,
Ajo gjë do t’i shfaqet vetë.
Megjithatë në përmendtë atë që shpirti nuk e njeh,
Sapo të çohet në këmbë, në faqet e tij do të mbijnë ferra
Që askush nuk do t’i presë dot.
Pra, le të mos çohet
Derisa të mos ketë mblatuar me ballë
Vatrën,
Me një qerpik, një lule zambaku,
Me një qerpik tjetër, rrugën e madhe.
Dhe kur të çohet në këmbë, njeriu le të mos llahtariset,
Po gjeti një çerdhe në çaçkë të kokës,
Por ai le të ngrejë lart një dorë
Sapo të fluturojë tutje fajkoi femër
Dhe pasi të ketë thënë « pashë zogun e zjarrtë »
Le të kullufitë një vezë të ngrohtë.
Me hijen e tij le të mbulojë një copë tokë
Pastaj si njërën dhe tjetrën le t’i ujitë
Me dritën që do t’i pikojë nga syri.
*
Dhe ai le të mos lërojë një copë tokë,
Sepse ajo nuk do të jetë pjellore,
Por përreth saj le ta prishë pëlhurën e merimangës
Që i ka lidhur fort erërat
Për aq kohë sa syri i tij nuk do të shkëndijojë përsëri.
Dhe ca gjuhë zjarri do ta qarkojnë atë copë tokë
Dhe të gjitha rrethinat do të japin fruta
Të lindura nga ligjërimi i tyre drithërues,
Por kjo gjë nuk do të ndodhë tek ajo.
Dhe shumë herë kallinjtë do të krekosen
Dhe në rrënjët e hardhive do të vlojë mushti
Por kjo gjë nuk do të ndodhë tek ajo.
Por le të mos e quajmë tokë shterpë
Sepse gjetiu është fruta e saj.
Askush nuk di gjë për kohën e saj,
Madje as për kërcellin e gjelbër.
*
Dhe ca gjuhë të zjarrta do të përdridhen
E prore do të struken në një lëmsh të ngjeshur.
Dhe lëmshi do të rrokulliset drejt asaj copë toke
Por nuk do të mbërrijë atje,
Përkundrazi, ai do të pëlcasë vetvetiu
Sepse i ka ardhur ora.
Prej tij do të bjerë një kore e djegur
Dhe kjo e fundit do të zbulojë një kambanë deltine
Që për mrekulli riprodhon formën dhe madhësinë
E gojës dhe të gjuhës së Ikanakut
Që mori ngastrën e tokës.
Dhe do të sundojë një heshtje të madhe.
Dhe njeriu le ta kalojë gishtin përmes saj,
Pastaj përmes vjegave të kambanës
Pastaj le ta ngrejë lart.
Lëmshi do të rrëshqasë me vërtik
Nën majën e rrumbit
Dhe do ta bëjë gojën të hapet:
Sot e tutje, falë saj ai do të flasë
Me tërë trupin e tij, si çdo rrumb.
*
Sapo të fillojnë të fryjnë erërat,
Ato do ta përmbysin çerdhen e ylberit.
Dhe gjatë fluturimit të tyre vezët do të çahen
Dhe do të fluturojë andej-këndej shpezëria e brishtë
Duke u kthyer përmbys mbi një rreze si një fill ari,
Secili drejt kërthizës së yllit të tij
Dhe shtatë ditë radhazi nuk do të ketë rrumb qiellor
Pa ecur prapa këtij
Foshnja e ylberit,
Në ditën e tetë, grupe vashash në moshë martese
Do të vërtiten në kupën qiellore
Dhe çdo vajzë e re do të kalojë pa u vënë re
Përmes unazës së shtegut, nëpër të cilin u bë grua
Dhe ajo do ta marrë me vete,
Sikur t’i hiqte një rrotullim çikrikut të qiellit
Dhe ta varte në bririn e hënës apo në një bri tjetër
Në kopé të tjera
Dhe ajo do të vijë të ulet pastaj mbi supet e barinjve
Duke vjedhur një brerore vezulluese
Mbi kokat e tyre.
*
Dhe erërat do të turren
Si uragane dhe ciklone,
Për t’u vërtitur rreth kambanës së Ikanakut,
Duke e gërryer tokën.
Dhe do të rënkojnë angrrat e njeriut
Kur nga pluhuri do të brofin dy duar të puqura,
Dhe dy unaza nga eshtrat e gishtit të unazës
Do të hoven drejt hënës,
Dhe ca byzylykë dhe ca sita dhe ca mokra pas tyre,
Dhe ca kurora erëmira drekëze
Dhe një kurorë me degë lisi,
Dhe një valle zanash e rrotash të panumërta e brezash,
Fushorash, pengesash dhe muri rrethues i një qyteti.
Por ai le të mos lëvizë
Sepse këmbët do ta çonin në dhé të huaj.
Dhe ai le të mos mallkojë nëpër dhëmbë,
Sepse për të do të jetë një ditë e pambaruar feste
Ajo që duhet të ndodhë.
*
O, si shkrihen gishtat e tij në hulli drite!
Me qëllim që duke u ngazëllyer
Ai të mos ia shkulë floknajën ylberit
Dhe duke vajtuar ngaqë është tepër i vogël
Për t’i dhënë ndihmë
Ndërsa i drejton kurorat mbi flokët e tij
Dhe ca rrathë që i vërtitin erërat.
Dhe prapë u hedh gjerdanë me gurë të çmuar
vajzave të tij!
O, gjumi shkoftë tek ai dhe ai e besoftë!
Sepse si fantoma do t’i shfaqen
Vargonjtë e rënë nga qiejt
Që me gjerdanët do t’i sajojnë
Vajzat e ylberit
Duke u mpleksur vetë ato në vend të hallkave.
O, ai le të shohë me zemër:
Këto gjëra do të shërbejnë si litarë
Për kambanën e tij.
*
Dhe së pari do të zërë të vallëzojë hija e rrumbit
Si një shamane në një kryqëzim udhësh.
Derisa t’i priten fuqitë,
Pastaj do të ngrejë ca pleq
Jashtë thëngjijve të ndezur.
Dhe këta do t’i puthin flakët
Para hapave të saj.
Dhe nga gjuha do t’u pikojë rrëshirë
Dhe brinjët e tyre do të kërcasin duke kundërmuar
Si pishë, si panjë dhe si gjithfarë rrënjësh.
Ata që nuk thonë asnjë fjalë
Do ta fshehin rrënjëzën e pemës së heshtjes
Aty ku prehet tingulli i zambakut
Dhe i drekëzës, i manjolies,
Dhe kënga e përvajshme e një briri,
Dhe tërë muzika titanike.
Dhe se pastaj ajo vë në zjarr një kazan
Derisa ta ziejë rrënjën e vogël,
Që të rrijë ulur aty ku etërit
E kalonin pragun me një kërcim.
*
Në lëkuqjen e tij, do të agojë që nga pragu
Një pikë, në të një kërpudhë
Që dikur fëmijët gazmorë
E pagëzuan “veshi i gjyshes”.
Ai le të mos e këputë,
Por le t’i këndojë refrenin
Që do ta ketë shkulur nga kraharori i një plaku.
Që nga rrënjët, ai do të dëgjojë thirrjen
E një çupëze (me fustan të zi)
Dhe të një të moshuare (të veshur me të bardha).
Cilëndo që ai do të zgjedhë
Do të jetë e njëjta gjë,
Sepse në një farandolë të vetme atë e tërheqin
Veç dy anët e kundërta.
Dhe atëherë ai le të ngarkojë në supe
Hijen dhe kambanën
Dhe le të niset për udhë.
*Përktheu nga versioni frëngjisht: Anton PAPLEKA