Homo Albanicus

Rrëfim për ikjen e Dasha Drndiç, miken e mirë të shqiptarëve

18:10 - 08.06.18 Gazeta Shqiptare
GSH APP Download on Apple Store Get it on Google Play

Nga Ben Andoni




Dasha Drndiç është një autore shumë e njohur kroate, që ndërroi jetë pak ditë më parë. Kishte fituar njohje ndërkombëtare dhe dyshuesit, bashkëkohësit tanë, mund ta kontrollojnë via-internet të gjithë famën e saj ndërkombëtare. Pak vite më parë qëndroi në residencën për shkrimtarët ballkanikë në Tiranë dhe la për kryeqytetin një cikël shumë të bukur reportazhesh, të cilat do të jenë në Panairin e Librit, që zhvillohet në Nëntor.

Por jo vetëm kaq. Ajo u mundua të dhuronte një pjesë të librave të saj për Bibliotekën e Akademisë së Arteve të Bukura në Tiranë. Në fakt, burokracia e mundi përpjekjen dhe dëshirën e Drndiç. Nuk dilte njëri të mbulonte shpenzimet nga pala shqiptare kurse shkolla e kish të pamundur t’i tërhiqte sepse duheshin mbushur shumë procedura. Në fakt, ata as nuk e njihnin. Kjo përpjekje e bukur mbeti udhës si shumë të tera syresh, që i drejtohen vendit tonë.

“Poeteka” i botoi romanin e saj të njohur “Sonneschein”, që në shqip erdhi me dëshirën e saj me titullin-epigram “Fëmijët e urrejtjes dhe dashurisë” për shkak se përbënte disi një gjë të pakuptueshme për publikun shqiptar, që nuk është në masë gjermanofil. Në këtë libër ka një seksion ku Shqipëria përfutet në rrjedhën e ngjarjeve të personazhit kryesor, ashtu si te “Belladona”, por edhe këto elementë nuk bënë që libri të përcillej gjerësisht ashtu si po ndodh me shumë libra të njohur në Shqipëri, vendin që sot vuan nga të gjitha, por më së shumti me gjërat që e lidhin me kulturën.

Aftësia e Dashës ishte për t’u futur thellë në të kaluarën e fshehtë që ruajnë dokumentet, kujtimet, mëndje e që sot janë të komprometuara nga ana morale dhe nga të gjitha elementët e tjera, por edhe me atë qëmtimin e zërave të viktimave krejt të humbura. Në të gjallë ajo e zgjidhi me një përmasë logjike që i shkonte formës: ajo mbledh një mori jetësh, rregullon këtë grumbull të së kaluarës, dhe krijon një seri të papërcaktuar të ngjarjeve, ku jetohet. “Unë kam gërmuar të gjitha varret e imagjinatës dhe kërkesës time të zjarrtë … Kam rrotulluar shumë gjëra nëpër një seri të tërë të ruajtur të gjërave, por pa mundur të gjej një gjurmë logjike”, thotë diku me gojën e një personazhi.

Drndic nuk u ndal vetëm këtu por i zbukuroi romanet e saj të vlerësuara sot ndërkombëtarisht me elementë dokumentarë që e provojnë Holokaustin nga disa kënde. Ajo jep jetët reale të njerëzve që bënë Aushvicin, fotografitë reale të tyre, skicat biografike, transkriptet biografike, listat e stërgjata emërore, dëshmitë dhe elementë të ndryshëm përshkrimorë.

“Ajo që lidhet me shkatërrimin ekziston edhe kur nuk ndodh më, sepse kthehet disi dhe vazhdimisht përsëritet në kujtesë, sepse nëpërmjet kujtesës ajo rikthehet përsëri”, shkruan në librat e saj. Ashtu, si ndodh me autorët kërkues ndaj kohës së tyre, ajo mbetej e trishtuar për lexuesin që nuk lexon më ajo, ndaj ajo përdorte gjithçka që ai të futej në hullinë e leximit. Dukej sikur po e merrte për dore. “Lexuesi që ka humbur aftësinë për të imagjinuar të kuptojë fjalët dhe mundësitë e menjëherta, të cilat janë gjithnjë e më pak të njohura. Procesi të menduarit është thjeshtësuar turpshëm”, pohonte diku . Dhe, në përpjekjen e saj Dasha besonte se i kishte ardhur fundit të përpjekjes së saj që t’i shpjegonte lexuesit deri në detaje për librat e personazhet e saj mes tyre.

Në Shqipëri në kërkimin e saj për trashëgiminë e komunizmit ajo do të hasej me shumë personazhe. Maks Velon do ta përshkonte në mënyrë jashtëzakonisht poetike si askush tjetër dhe me adhurimin e një jete, të mbijetuar. Do të njihte realisht njerëzit si Maksi, që kishin vuajtur dhe ata që me sintaksa të fryra i thoshin se gjërat janë të eksagjeruara! Këtyre të fundit arriti t’ua plaste hapur. Jo komunizmi ishte i pamëshirë. Mos e mbroni!

Dasha shikonte ngulmshëm detajin, sepse përmes detajit ajo nuk mendonte se po bënte një akt masohizmi por ishte një element që ajo e përdorte si një kapacitet për të parë, këqyrur, dëgjuar dhe ndjerë. Pa detaje, sipas saj, do kishe një material të tharë.

Duhet të kini kurajë për të kaluarën tuaj dhe ta dashuroni atë, u shprehej ajo dëgjuesve shqiptarë, që më shumë se për të njohur mënyrën dhe teknikat e romanit të kujtesës i kërkonin t’u thoshte gjëra për kotësinë sllave, nga ato të ngjashmet me të cilën është e mbytur jeta jonë.
Dasha u gjend shumë afër në përkthimin e librit të saj në shqip dhe shkruesi (përkthyesi), ruan kujtimet më të mira për një mike të madhe të shqiptarëve por edhe një shkrimtare që të mësonte sesi të mos humbje në zgafellet e kujtesës dhe problemet e përkthimit.

Gjithsesi, një ditë drita me të cilën po përshkonte këto tunele, po i venitej prej sëmundjes së rëndë. Më 5 qershor, ajo e thirri për apelin e fundit, atë që do e përcillte në parajsë. (Homo Albanicus)


Shfaq Komentet (0)

Shkruaj nje koment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

* *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.