Në këtë numër po sjellim një autore të njohur sllovene, e cila ka kontribuar shumë në përkthimin e letërsisë së huaj në vendin e saj…
Cila është Barbara Korun
Barbara Korun është poete dhe kritike letrare e nderuar në Slloveni dhe në Europën Qendrore. Ajo është një nga figurat kryesore të gjeneratës së poetëve të rinj radikalë në Slloveni. Ka studiuar gjuhë sllovene si dhe letërsi krahasuese në Universitetin e Lubjanës dhe ka punuar si pedagoge dhe dramaturge. Barbara Korun ka shërbyer si sekretare e PEN Qendrës së Sllovenisë, ka qenë anëtare e Shoqatës së Shkrimtarëve të Sllovenisë si dhe ka dhënë ndihmesën e saj në redaksitë e revistave të njohura letrare “Nova Revija” dhe “Apokalipsa”, duke shkruar artikuj, komente letrare, ese kritike dhe poezi. Poezia e Barbara Korun është përkthyer në njëzet gjuhë dhe është botuar në më shumë se 50 antologji anembanë Europës dhe SHBA. Libri i saj me poezi “Ostrina Miline”,1999 fitoi çmimin e Panairit Kombëtar të Librit si vëllimi më i mirë debutues në poezi, çmim ky që jepet çdo vit në Slloveni. Ajo është gruaja e parë që e ka marrë atë çmim. Libri i saj “Pridem takoj”, 2011 mori dy vlerësime sllovene: çmimi “Zlata Ptica” për arritje të jashtëzakonshme në letërsi dhe çmim “Veronika” për librin më të mirë të poezisë së vitit.
Ajo u zgjodh për të përfaqësuar poezinë sllovene ndër 27 poetët më të mëdhenj europianë, si pjesë e projektit “RUHR- Kryeqyteti Evropian i Kulturës 2010”, ku mes autorëve ishin edhe fituesit e çmimit Nobel, si Seamus Heaney dhe Wislawa Szimborska. Së bashku me kompozitorin dhe perkusionistin e jazz-it Zlatko Kauèiè, ajo regjistroi një CD me titullin “Vibrato Tištine”, 2006, me poezi të poetit avant-gardist slloven Srecko Kosovel.
Nga viti 2008 deri në vitin 2016 Barbara Korun botoi edhe dhjetë libra të tjerë me poezi në gjuhët angleze, kroate, boshnjake, çeke , italiane etj. Barbaba Korun bashkëpunon me poetë nga vende të ndryshme në përkthimin e poezisë së tyre në gjuhën sllovene, së pari në Festivalin ndërkombëtar të Letërsisë Vilenica dhe më pas si të ftuar në punëtorinë e përkthimit “Varka e Artë” në Slloveni. Kohët e fundit ajo ka punuar si këshilltare e gjuhës pranë Teatrin Kombëtar slloven, ku jep ndihmesën në përdorimin e gjuhës sllovene për veprat skenike si dhe përkthen artikuj për botimet e teatrit. Barbara Korun është shkrimtare në profesion të lirë.
Nga Barbara Korun
Kalkuta, në fund të mijëvjeçarit të dytë
Një tjetër Krisht trokiti në derë.
Nuk ka këmbë. Me siguri ia kanë prerë prindërit,
kështu mund të lypë më lehtë për ta.
Veç një plagë në vend të fytyrës.
Nuk ka më forcë
të shtyjë as karrocën e tij prej druri.
Krishti tjetër po të pret para portës.
Nxito, që të mos e shkelë turma e njerëzve
që i largohet policisë.
Qentë e egërsuar e të uritur mund ta kafshojnë.
Rend! Ai e di që do të vdesë.
Prandaj trokiti në portën tënde.
Ti nuk e di nëse është Krishti i vërtetë?
Orët e pakta të gjumit i kalon zgjuar
nga frika:
“A ekziston Zoti?” Përmes plasaritjeve të derës
drita e zbehtë hyn në dhomën tënde:
“Zot nuk ka. Bota është e braktisur. I pafe.”
Krishti po të pret përpara portës.
Hije të bardha e përshkojnë
kopshtin e errët. Do ta mbash në krahë
trupin e tij të papeshë, vështrimi i tij tek ty,
i pari dhe i fundit.
Atëherë do e kuptosh:
është yt bir.
Shko tani.
GRUA PA EMËR, GRUAJA e NOAH-s
pas përmbytjes
Me muaj, me vite jam fshehur këtu duke pritur.
Pa keqardhje zbrita mes rënkimeve dhe ulërimave
të kafshëve. Është errët, lagështirë, mbytëse. Duhmë e qelbur
e padurueshme. Krokodilët hapin nofullën e gjatë plot dhëmbë,
Gjarpërinjtë fërshëllejnë, luanët hungërojnë nga uria,
mbi të gjitha vulën ia vënë elefantët në kafaze.
Në fillim, dridhesha nga errësira dhe zhurma,
dhe zvarritjet e pakuptueshme të krijesave të panjohura,
me parandjenjën se ishin – merimanga, minj, shumëkëmbësha, akrepa.
Të mëdhenj e të vegjël, të gjithë lëvizin në formacione
të frikshme si uji i padukshëm, i errët
dhe i paprekshëm. U bëra njësh me ta, duke ndjerë
krejtësisht qenien tonë – të ngrohtë, të lagur, të mbytur.
Për 40 ditë e 40 vjet. U plakëm, vënë poshtë
prej pikëllimin dhe urisë sonë. Këtu poshtë nuk ka Zot.
Përmes mjegullës, presim të na shfaqet fytyra me mjekër
e dikujt që do përmbushë fjalën e Perëndisë.
Dëgjoj zhurmë: Noa i lëshon kafshët sërish në tokë.
Mbështes fytyrën te një e çarë në derë
dhe drita derdhet e gjitha mbi mua, dritë që e kisha harruar tashmë..
Kur burri im që më kish harruar krejt, do hapë derën,
mbi gjoksin e tij mbushur me erë dhe diell
një tufë kafshësh do të nxitojnë –
një trup me shumë bishta, me mijëra sy që shkëlqejnë
ecin drejt çdo të papriture. E para – unë.
Hannah Arendt raporton
në gjyqin kundër Eichmann
Jeruzalem, Izrael, Maj 1962
Poezia nuk mjafton,
Mijëra faqe raportesh.
Çdo fjalë ka përpara një emër.
Çdo emër është një qenie njerëzore: trup e shpirt.
Gjithkush mban përgjegjësi
për ç’tha e ç’bëri.
Jo para Zotit, por para njerëzve.
Përpara gjykatësve.
Këtu s’ka vend për poezinë.
Ka rregulla dhe rregullore, artikull
pas artikulli. Ligj, kushtetutë,
rezolutë, amendamente.
Përpjekje e dëshpëruar – e vetmja që vlen –
për të dalluar të keqen, për t’i vënë një emër
për të lidhur emrin me personin, për ta çuar personin në gjyq.
Duke ndjekur me durim çdo gërmë
pa e humbur kuptimin nga sytë.
Duke harruar vuajtjen tënde.
Duke i vënë kufij të keqes. Asgjë tjetër.
Jo, poezia nuk mjafton
Por vetëm ajo është burimi i dritës
që mund të ta bëjë ta shohësh të keqen.
Falë saktësisë së saj
arrijë të dalloj shtresat e realitetit vetjak
dhe shoqëror.
Duke ndjekur shfaqjen e paimagjinueshme,
raportin midis shkakut dhe pasojës.
Të gjitha sistemet e mia të drejtësisë u përmbysën.
M’u shkatërrua gjuha,
përpiqem ta rindërtoj,
me durim, kujdes,
faqe pas faqeje.
Edhe pa gjuhën
mund t’i ruaj ndjesitë
Kjo shenjë në gjuhë më shërben,
dëshmon vëmendje.
Teksa shkruaj,
më pëshpërit të kundërtën,
absurditete pakuptim,
lojëra të shfrenuara fjalësh e fatesh,
të gjithë lloje e gjëra të pamundura;
me një fuqi të egër, të pandalshme
po ma shqyejnë të vërtetën nga duart
dhe po ma kthejnë sërish, por të ndryshuar:
me një hije, të pamasë
e përpëlitëse,
që gjërave u jep formë,
dhe veprimeve kuptimin.
Një natë të errët vere
Një natë të errët vere
zbrita në kopsht
të këpusja një trëndafil për ty –
m’i përplasi gjethet në fytyrë,
më shtyu me kokëfortësi,
duke më shpuar me gjemba.
Tani, në cep të shtëpisë
pres të vish,
ulur aty
dhe ndiej
si dridhet trëndafili
në dorën time,
si shpërthen në errësirë
gjaku i tij i ngrohtë
dhe i zi.
Gjuha
to Christian Bobin
Gjuha – lumë, pellg nën hijen e bredhit.
Shtrihem në fund, në rërë,
uji më shkon përmbi. E shikoj, shoh përmes tij
në diell dhe në hije.
Më freskon, qetësia dhe trishtimi i tij
Ashtu si uji, gjuha të freskon
Trupi, siç thotë dhe Bobin, bën dritë,
shpirti digjet derisa bëhet i padukshëm –
kështu. Kjo më lë pa frymë,
është kaq e madhe, kaq shumë…
Kujdesem, thith, përziej ëmbëlsinë
në trupin e shpirtit.
M’i tërheq flokët,
fytyrën, gjinjtë e mi, derdhet butësisht
në ijët e mia, si një dorë e madhe
gjuha – fjalë, ritëm, rrahje zemre.
Pasqyra
Burri shtrihet mbi mua
si mbi ujë.
Në pasqyrën time të lëngët
dëshiron të shohë fytyrën e tij.
Veç uji im është i errët,
i errët e i thellë,
dhe nuk ia kthen pasqyrimin.
Ai kërkon, i shtangur
e më pas i çuditur,
dhe druaj se do të
hidhet në të, mbi mua
për të parë fytyrën e tij atje,
të vdekur.
Përktheu Silvana Leka