Dr. Tritan Kalo: Rreziqet për shëndetin tonë që lidhen me përdorimin e ushqimeve

Voltiza Duro – Jemi ende në stinën e verës dhe në këtë kohë kur temperaturat e larta kanë pushtuar vendin, konsumatorët duhet të tregojnë një kujdes tejet të veçantë me ushqimet që përdorin. Në një intervistë ekskluzive për suplementin “Life Pages” në “Gazeta Shqiptare”, Dr. Tritan Kalo, mjek infeksionist, tropikalist dhe reaminator tregon se cilat janë kategoritë më të predispozuara për t’u prekur nga infeksionet, viruset, bakteret apo dhe toksinat e tyre. Më tej dr. Kalo i bën thirrje qytetarëve që të kenë kujdes me disa produkte si mishi, qumështi, akullorja apo dhe ushqimet fast food.

Sa të predispozuar jemi për t’u prekur nga infeksionet të cilat lidhen me përdorimin e ushqimeve të ndryshme në stinën e verës dhe jo vetëm?
Si konsumatorë të produkteve të ndryshme ushqimore, por edhe i ujit më shumë se në çdo stinë të vitit, të gjithë mundet të përbëjmë subjekt të infektimit nga viruset, bakteret apo toksinat e tyre, si dhe parazitët e ndryshëm, të cilët mundet ti kenë infektuar këto produkte para konsumimit të tyre: që në origjinë; gjatë përgatitjeve të ushqimeve të ndryshme; gjatë ruajtjes së tyre, apo edhe gjatë shërbimit të tyre. Me një fjalë të vetme asnjëri prej nesh nuk është i mbrojtur nga këto infeksione. Higjiena e lartë individuale si dhe higjiena e lartë në përgatitjen, ruajtjen dhe shërbimit janë hallkat bazë të uljes së mundësisë së infektimit, nga konsumimi i produkteve të ndryshme ushqimore të freskëta apo të parapërgatitura.

Cilat janë kategoritë e individëve më të prekur prej këtyre infeksioneve?
Sikundër e theksova edhe më lart, të gjithë si konsumatorë mundet të prekemi prej këtyre infeksioneve, POR individët e grup moshave ekstreme, fëmijët e vegjël dhe ata mbi 65 vjeç, individët që vuajnë nga sëmundje kronike, të cilat e dobësojnë reagimin e sistemit tonë imunitar si Diabeti i sheqerit, Nefropatitë kronike, Insufiçencat kardiake apo ato pulmonare, Hepatopatitë kronike, të Sëmurët me HIV/AIDS, Sëmundjet kronike të artikulacioneve dhe indeve lidhëse, që shpesh marrin në mënyrë të vazhdueshme kortikoidë, të sëmurët me sëmundje malinje nën kemioterapi apo rrezatim, etj. janë subjekte më vulnerabël dhe më të prekshëm prej tyre, e sidomos klinika e manifestimeve të këtyre infeksioneve në subjekte të tillë është edhe më e agravuar. Kujdesi që duhet të kushtojmë ndaj çdo produkti ushqimor që ne konsumojmë, e bën të mundur kalimin e kësaj stine mjaft të nxehtë dhe jo vetëm të saj, pa u shqetësuar nga infeksione të lidhura me konsumimin e këtyre produkteve.

Nga cilat ushqime duhet të bëjmë më shumë kujdes?
“Të hamë apo të mos hamë” – kjo është çështja. Të gjithë ne duhet të bëjmë kujdes për gjithçka që konsumojmë, përfshirë edhe ujin e pijshëm. Megjithatë janë disa produkte ushqimore më të ekspozuara ndaj ndotjes bakteriale dhe jo vetëm. Le të fillojmë me mishin. Nëse therja e bagëtive si lopët, qengjat, delet apo kecat kryhet jashtë zinxhirit të licencuar të therjes dhe kontrollit veterinar, konsumi i tij mundet të na rrezikojë nga sëmundje shumë të rënda disa dhe vdekjeprurëse si plasja (antraksi), apo parazitoza si cisticerkoza, trikineloza, gëlbaza e mëlçisë (Fasciola hepatica), etj. Derrat e rritur nëpër stoqet e mbetjeve të qyteteve bartin në trupin e tyre helme nga më të ndryshme, sidomos metale të rënda tejet dëmprurëse për organizmin tonë. Pulat e pa kontrolluara bartin jo pak salmonela, shumë të dëmshme për të gjithë, por në veçanti për fëmijët. Qumështi i kafshëve të sëmura me bruçelozë apo tuberkuloz, si dhe produktet e tyre të prodhuara nga qumështi i pa pasterizuar, rrezikojnë organizmin tonë nga sëmundje jo pak invalidizuese për të si Bruçeloza e Tuberkulozi bovin. Produktet e qumështit si akullorja mundet mjaft mirë të bëhet pre e infeksionit nga Stafilokoku, duke dhënë intoksikacione ushqimore shumë pak kohë pas konsumimit të saj. Mos ruajtja e miellit, orizit apo edhe e vetë bukës në mjedise të mbrojtura nga brejtësit (minjtë), të shumtë si në mjediset urbane edhe jashtë tyre, i bën ato të ekspozuara nga ndotja prej urinës së tyre dhe e përhapjes së leptospirozës. Orizi i gatuar jo si duhet, apo i ngrohur dhe i ringrohur disa herë mundet të kontaminohet nga Bacillus cereus, një nga mikroorganizmat më të rrezikshëm të shkaktimit të helmimeve ushqimore. Të mos harrojmë faktin se mjalti nuk duhet konsumuar në fëmijët nën dy vjeç, për shkak të mundësisë së pranisë në të Clostridium botulinum. Për rikujtesë është mikroorganizmi, i cili jep forma të rënda të intoksikimit edhe në të rriturit, me paraliza të rënda e vdekjeprurëse prej produkteve të konservuara dhe jo mirë të ambalazhuara (konservat që kanë kapatë të bombuar, kurrë nuk duhen konsumuar). Ajo që ne neglizhojmë dhe jemi pak të informuar është prania në ushqimet tona, në produktet e ndryshme bujqësore e pesticideve apo produkteve të ndryshme stimulante të prodhimit apo pjekjes së sforcuar të tyre, diçka që është denoncuar dhe vijon të denoncohet me forcë në organe të ndryshme të shtypit tonë të përditshëm. Vitet e fundit pavarësisht kontrollit të produkteve ushqimore dhe të lëndëve të para të prodhimit të tyre, kontroll që çalon kudo dhe kurdoherë, ka një shtim të çrregullimeve gastro-intestinale për shkak të ushqimeve të kontaminuara me mikroorganizma të ndryshëm para apo gjatë përpunimit të tyre, si dhe gjatë ruajtjes apo shpërndarjes së tyre. Ndaj kujdes dhe vetëm kujdes për gjithçka që fusim në gojën tonë. Nuk ju informojmë për t’ju panikuar, POR thjesht për t’ju mirëndërgjegjësuar mbi gjithçka që ju konsumoni.

Sa të sigurta janë ushqimet e fast food-eve?
“Fast-food”- et, janë një dukuri e re në Shqipëri në raport më vendet e tjera Perëndimore, por që pak nga pak po zënë një vend jo të neglizhueshëm në të ushqyerit tonë. NËSE gjithçka që përgatitet në to i nënshtrohet rregullave higjeno-sanitare, si në ruajtjen edhe në tregtimin e tyre, nuk ka asnjë rrezik për konsumimin e produkteve që ato përgatisin. Por a ndodh gjithmonë kështu? Nëpër rrugë shëtisin ambulantë me produkte të llojit “fast-food” pa asnjë kusht në përgatitjen dhe ruajtjen e tyre. Sipas OBSH-së, 30-60% e helmimeve ushqimore vinë pikërisht prej kësaj mënyre të përgatitjes dhe tregtimit të ushqimeve. Po ashtu sa të kontrolluar janë përgatitësit e ushqimeve në këtë zinxhir të ushqyerjes së popullatës para se ata/ato të fillojnë punë në to? A i përgjigjet realisht “Certifikata sanitare” që ata marrin nëpër DSHP-të e ndryshme gjendjes së bartshmërisë së mikroorganizmave apo parazitëve të ndryshëm prej tyre? Sa herë në vit kontrollohen cilësisht dhe jo formalisht këto mini-restorante? Sa herë pas përgatitjes së patateve ndërrohet vaji i enëve ku ato skuqen apo çfarë lloj vaji ato përdorin në këtë proces? AKU-ja si dhe Inspektorati i Lartë Shtetëror pranë Ministrisë së Shëndetësisë, kanë jo pak punë për të kryer në këtë drejtim.

Si duhet t’i ruajmë ushqimet në mënyrë që ato të mos prishen?
Nëse ushqimet e gatuara nuk konsumohen brenda 2-3 orëve të përgatitjes së tyre, ato ose duhet të futen më mjedise ftohëse frigoriferike, ose në rast të mos pranisë së tyre të hidhen dhe të mos konsumohen. Po ashtu pas përgatitjes në pritje të shërbimit të tyre brenda këtij harku kohor, ato duhet të ruhen në mjedise të mirë-ajrosura dhe pa praninë e mizave në to. Një këshillë e tillë vlen edhe për festimet e ndryshme dhe të shumta të stinës së verës. Duhet të kemi parasysh se në rast ruajtje për disa ditë të ushqimeve në frigorifer pas përgatitje së tyre, ne nuk duhet të presim ftohjen e tyre para se ti vendosim ato në to. Të mos harrojmë edhe faktin se në rast kontaminimi të ushqimeve të përgatitura para se ato të futen në frigorifer, ruajtja e tyre në mjedise të ftohta apo edhe në ngrirje NUK i shkatërron aspak mikroorganizmat apo toksinat e tyre, përkundrazi i konservon ata edhe më mirë. Ringrohja e tyre para përdorimit të ushqimeve të para-kontaminuara, i bën po aq aktivë mikroorganizmat apo toksinat e tyre duke shkaktuar helmime ushqimore shpesh edhe me pasoja fatale për organizmin tonë. Jo të gjithë kemi frigoriferë, por ka shtëpi të pajisura me mjedise shumë të freskëta dhe në to duhet të ketë dollapë më kapakë të mirë-puthitur dhe me rrjeta teli, të cilat evitojnë kontaktin e mizave apo brejtësve me ushqimin që ne konsumojmë apo me produktet me të cilat ato përgatiten. MOS harroni faktin se higjiena në përgatitjen, ruajtjen dhe shërbimin e ushqimit të gatuar varet shumë nga higjiena personale a tyre që merren me këto procese, sidomos higjiena e duarve. Lani duart me kujdes para dhe pas çdo procesi.

Cilat janë këshillat tuaja për qytetarët?
Qytetarët tanë duhet të vetë-ndërgjegjësohen për faktin se ushqyerja e trupit të tyre është një obligim madhor jo vetëm për mirëfunksionimin e tij, por edhe për mirëqenien shëndetësore të tij. Nuk duhet të ushqehemi kudo dhe pa kujdes për atë çka ne konsumojmë. Nuk duhet të ushqehemi pa një higjienë të mirë të duarve tona me anë të të cilave ne prekim pothuajse gjithçka që fusim në gojë. Të ushqehemi shëndetshëm e me gjithçka sa më të freskët dhe sa më larg ushqimeve të parapërgatitura. Të bëjmë kujdes kur blejmë në “fast food-e”, për të këqyrur mënyrën se si gatuhet dhe shërbehet ushqimi ynë. Edhe kur ushqehemi në ndonjë restorant “të mirë” ne duhet të vëzhgojmë me kujdes enët në të cilat na shërbehet ushqimi, niveli higjeno-sanitar i lokalit dhe i personelit, prania ose jo e mizave në to, si dhe higjiena në tualetet kolektive. Një mjedis i pastër flet vetë edhe për kujdesin që tregohet nga personeli i atyshëm, në përgatitjen e shërbimin e ushqimeve që ne do të konsumojmë.