DOSSIER

“Më pyete pse të dua dhe unë qesha”, proza letrare e filozofike e Lumos Skëndos

15:15 - 22.11.18 Gazeta Shqiptare
GSH APP Download on Apple Store Get it on Google Play

Mid’hat Frashëri (Lumo Skëndo)  – Po botojmë disa proza letrare, meditative e filozofike të Mid’hat Frashërit (Lumo Skëndo) të nxjerra nga veprat e tij të zgjedhura botuar nga Instituti i Studimeve Historike “Lumo Skëndo” në tri vëllime, me rastin e 110-vjetorit të Kongresit të Manastirit, kryetar i të cilit ishte Mid’hat Frashëri dhe kthimit në atdhe të eshtrave të këtij personaliteti të madh të historisë, politikës dhe kulturës shqiptare.




PROZA POETIKE:
Më pyete pse të dua dhe unë qesha.
Qesha, ama tani po mendohem dhe them: Pse të dua? Të dua për atë të qeshur të bukur, kur të shkëlqen syr’ i kthjelltë nën ballë të qëruar; të dua për ato leshra ku është pështjellë gjithë thellësi e natës, dhe për atë vështrim ku këndohet gjithë gaz’ i ditës, për atë vështrim q’është si një yll i lumturisë; të dua, se kur flet, ay zë më zgjon në zemrën time gjithë zërat e fshehtë të shpirtit; të dua se pranë teje, e ndiej veten time të madh dhe të fortë, se në dashurinë tënde shoh zbardhëllimin e jetës.
Po të dua se, tekdo, me gëzim të fatbardhësisë, a në t’errët të helmit, se në qeshje të mëngjesit, në tym të të mugëtit, se në ngjyrë të lules a në përkëdhelje të veriut, tekdo, o e dashura ime, ty të gjej dhe ty të shoh; të dua se edhe kur zbres në thellësi të shpirtit dhe në fund të zemrës, edhe atje thellë të gjej.
*

Ah, po bie shi prapë
Eja, mike, se po bie shi! Më duket sikur po qan qielli, sikur po derdh lotë të hollë. Edhe zemra ime sot po qan. Jam vetëm; lotët e qiellit rrjedhin jashtë qelqevet dhe po ndjej të ftohtë brenda në zemër.
E mban mend, mike, kur ishim bashkë sa shum’ e donim shiun? E mban mend gazin që ndjenim afër dritares, kur binin pikat e mëdha të shiut? Ti i prisnje ato ditë, se e dinje që më pëlqenin; i prisnje ato ditë, më prisnje mua.
Ahere, kur bota mbytej me lotë, ne ishim të gëzuar; ahere, kur bota mbulohej me ujë të ftohtë, ne kishim të nxehtë në zemër.
Po tani, nga kjo gjysm’ odë shikoj pikat, që po kullojnë dhe po mërdhi.
*
Afrëdita e Milo-s
Fidia më s’pat prehje. Gjumi më s’ia çlodhi sytë. Ngrënies më nuk i gjeti shije. Një ethe çdo ditë i digjte dejtë.
Përpara shkëmbit të mermerit si shkumb’ e bardhë, Fidia po punon dhe po mejtohet. Muskujt e tij po i xhonglohen nën çekanin e rëndë, një djersë ethesh po i kullon nga ballët, një zjarr po i ndriton sytë.
Edhe më s’pat prehje. Çdo ditë nga shkëmbi po dilte një formë e re. Punoi, punoi, akoma, me zjarrin e shenjtë. Kërkonte bukurinë, gjithnjë të ëndërruar, kurrë të parë.
Kur u mbarua vepra, Fidia e shikoi me syt’ e nxehtë, me ata sy që s’ishin lodhur kurrë. E shikoi akoma, edhe një herë dhe i mbylli sytë, se guri i ftohtë iu duk i gjallë, me një shpirt, me një frymë, që s’i kish pandehur.
I lumtur Fidia, m’i lumtur se Hyji!
Se mendja jote polli bukurinë e pavdekur, gruan, gjithnjë të dëshiruar, kurrë të gjetur.


*
Lermë, grua!
Lermë grua, lermë të t’admiroj trupin tënd të bërë prej drite dhe shpirti! Dua të ndjej gjakun tënd të rrjedhë nën përkëdheljen time; të shikoj dhe të mos nginjem me këtë kraharor të bardhë. Fryje gjirin, ndehi krahët, se je tërë bukuri dhe ke fuqinë e përjetshme, atë fuqi që rrëmben mendjen dhe zemrën.
Ndehi krahët, fryje gjirin dhe zgjatmë buzët! Por, oh, më tepër se të gjitha akoma, shikomë në sy, se dua të ndjej atë zjarr, atë dritë, që ndez gjakun, atë vetëtimë që çel errësirën; dua që shpirti im të rrijë i qepur tek i yti dhe trupi yt të më rrëmbejë.
Lërmë të të shikoj e të t’admiroj, se dua që rrojtja dhe qenia ime të kridhet tek shpirti dhe zemra jote, dua që të humbas fuqinë time në ata krahët e tua të dobët!
*
S’jemi në Evropë!
Nga Tirana për në “Evropë”, dua të them edhe për në Azi, Afrikë, Amerikë dhe Australi, një herë në javë ka postë. Vapori italian të shtunën niset nga Durrësi dhe ajo govatë, me një thes me letra na vë në marrëdhënie me botën tjetër; nga Brindisi letrat marrin udhën, që u duhet, udhë që padyshim nuk dihet prej nesh. Vapori i shoqërisë italiane vjen afër mbrëmjes në Durrës dhe ngrihet pas mesnate, pothuajse ndaj mëngjesit. Vete në Vlorë dhe s’andejmi, të pasnesërmen, pra, të hënën, vete në brigjet e Italisë.
Mund të them se nuk rroj dot pa postë; mund t’i shtrohem privatësisë në çdo formë të saj, po jo të jem i prerë nga bota e jashtme. Dhe kjo postë e përjavshme më duket gjysmë burgim, një farë ndalimi dhe ndalim i hidhur.
– Posta është mbyllur, që në nëntë të mëngjesit, – më përgjigjet nëpunësi, një të shtunë në orën 10.00
S’e kuptoj. Vapori shkon nga Durrësi nga mesi i natës. Dhe posta mbyllet një ditë më parë! Dhe Tirana tek Durrësi për dy orë me automobil!
Mbeta me letër në dorë, i keqardhur. Një javë akoma dhe unë që u ngriva në të ftohtë qysh në mëngjes, e shkrova letrën që ta sillnja vetë.
– Ç’ke, ç’ke akoma, më thotë Syrja Pojani, i biri i të ndjerit Orhan bej. Të shoh prapë me inat.
Syrjai është deputet i Matit, s’e di mirë pse. As ai më duket nuk e di. Qëndroj dhe i qaj hallin, i lumtur tani që gjej një deputet që të interesohet. Nëpunësit të postës s’kisha çfarë t’i thonja dhe inati ishte i kotë.
– Pse s’e dhe që dje? më përgjigjet Syrjai me sarkazmë. Dhe si e pa që desha t’i shpjegonja çështjen, t’i jepnja një mësim administrate, shtoi: “Po ti akoma e pandeh veten në Evropë ….!”
E shoh se bisedimi është i kotë. Jam akoma me letër në dorë. Dua të shoh se mos gjej ndonjë udhëtar dhe ta çoj në Durrës, që ta verë atje në postë. Kemi edhe tetë orë gjer sa të ngryset.
Po ja se ku pjek Eshref Frashërin, mikun e vjetër, bashkë me të cilin kërkonim të konvertonim çobanin Abdi në Eren-Qoj.
– Eshref, miku im, ç’është kjo punë, ti që je kryetar i parlamentit, do të më kuptosh, është turp të rrëfejmë kaq pakujdesi ….
Eshrefi më dëgjon.
Po, tanimë s’të pëlqen Shqipëria, u mësove në Evropë, – më thotë.
– Domethënë, ti Eshref, kryetar i Parlamentit, po më thua se Shqipëria s’është Evropë! Mbase mejton se është Afrikë? Po marr asht, ta diç!
Më vjen keq edhe një herë akoma. Letrën e kam gjithnjë në dorë. Ç’është ky mentalitet për ne: nuk mund të thuash gjësendi, pa të pozuar Evropën, sikur ishte një faj pse ke vajtur atje, ose sikur çdo send që duhet të bëhet ne Shqipëri, nuk do bërë, sepse s’jemi në Evropë, sepse nuk ngjan me Evropën! …
– Myrteza bej, të lutem a mos di njeri që shkon në Durrës? Kam një letër.
Myrtezai më shikoi. Bej i Çokllavet mban hotelin Frashëri, rrjep botën, fiton të holla dhe tërë natën kërcet kumari.
Me një gjysmë ftohtësie më thotë se nuk di njeri për në Durrës. Pastaj më bën këtë qortim:
– Ama edhe zotrote punë na hape!
– Pse zotrote, ç’ke?
– Ç’është ai raport që i ke dhënë ministrisë për hotelet?
– Or zot, më duket se kam të drejtë. Ju po fitoni mjaft dhe është fare e arsyeshme që të mbani dhe hotelet të pastër, mos jenë si hane fshati.
– Ama, ajo që thua zotrote për Evropë s’bëhen, jo këtu!
Në pesëmbëdhjetë minuta për herën e tretë po më hidhet shuplaka Evropë në fytyrë.
Letra e mjerë më mbeti në dorë se … nuk jemi në Evropë!

PËRSHKRIM: Kur qeshë në mëhallën vrenes
Në maj 1913 vajta në Shkodër, ndjenja afër tri javë, pashë sende interesante. Datën që u ktheva në Vlorë, më duket se qerrja s’shkonte gjer në shtëpinë tonë, andaj zura një hamall për t’i dhënë valixhen dhe një thes të vogël me disa gjyle topi nga Taraboshi. Kur arrita në shtëpi, duhej të paguanja hamallin. E dinja që s’kërkonte të holla, po shpresoja që do të gjeja Abdi beun. Abdiu paska ikur nga Vlora dhe tani në shtëpi rri Aziz pashë Vrioni; meqenëse edhe ky qe mik dhe i njohur, mund që të rrinja prapë në atë shtëpi, pra, mund t’i kërkonja edhe pak të holla hua për hamallin. Po ja, edhe Azis Pasha s’ishte në shtëpi!
Xhepat i kisha fare zbrazët e s’dinja ç’të bënja. Kur ja që u dha Bedri Pejani, miku dhe pak nxënësi im. Ja them hallin. Zë dhe kërkon: mezi gjen në thellësinë e një shumice xhepash pesëmbëdhjetë para. Kjo gjetje e Bedriut, më jep dhe mua kurajë. Filloj të rrëmoj në xhepa, të krruaj pëlhurat e palosura të xhaketës e të jelekut: Në çdo forcim, gjenja copëza kartash të fishkura, pluhur të ngujuar, sumbulla të vogla dhe të mbledhura, nuk e di unë çfarë tjetër akoma. Po si argjend, nuk gjeta veçse dy dhjeçe të zeza. Kamja jonëe bashkët arrinte në tridhjetë e pesë para. Hamalli kërkonte një grosh. Na duhej, pra, akoma pesë para, një pesësh i gjerë. Me gjasë se kam harruar ndonjë xhep, i nisa që të gjithë xhepat sërish, me një zell të ri; por edhe fshehtazi, me një shpresë të dëshpëruar. Kot!
Duke mos pasur tjetër shpëtim se edhe kërkimet e përsëritura të Bedriut s’dhanë ndonjë rezultat të ri, i zgjat mikut tonë barrëbartës të tridhjet e pesë paratë, duke i thënë se do t’ia jepnja herë tjetër shumën, që mbetesh. Ai qe një burrë mesatar, nja tridhjetë vjeç, i vëngër dhe miop. I mori të tridhjetë e gjysmë,i qasi afër syve, më afër se hunda, i shikoi, na i ktheu neve dhe na tha, më një gjysmë të qarë:
– Po pse, pse më mbani bukën, unë dua një grosh, kështu e bëmë pazarin!
Unë dhe Bedriu kishim frikë nga skandali, se mos zerë të na thërrasë e të na shajë. Filluam të kuvendojmë me të pothuajse duke iu lutur. Ai prapë po këmbëngulte, domethënë murmuriste sikur qante, sikur zemërohej. Kjo skenë mbajti nja njëzet minuta; halli po bëhesh tragjik.
-Ej, – i them Bedriut, – të ikim ne, kur ky s’dashka të ikë.
Zumë të largohemi. Por ai na ndoqi dy-treqind çapa.
-Unë e dua pesëshin, pse më mbani bukën? Nuk është gjynah?
Akoma edhe sot, pas dhjetë vjetësh, kur kujtojmë me Bedriun atë ngjarje, kemi frikë se mos na dalësërish hamalli në udhë e të na turpërojë.
Dhe zëmë e qeshim.
*
Me Aziz pashën bëmë disa ditë shoqëri. Më duket dëgjon me kaq simpati dhe indulgjencë, më jep leje të nxjerr avullin e zemrës, më lë të flas, sado që vetë nuk e çel gojën.
-Hysen!ia bën akoma njëherë pashai, – a e shpure atë jorgan te Syrrja beu?
Një ditë, Sirri beu, pronari i shtëpisë, qe ndër ne. Si iku ai, shërbëtori më jep një letër, brenda në njëplikë të vogël. E çel me kuriozitet: ishte nga Sirriu, shkruar turqisht. Më thoshte se oda që unë zinja, i duhej dhe më lutej që t’ia lironja. Qe një lajm i keq, se nuk kisha ku të vete, s’kisha as para në xhep dhe as nga kush të merrnja. Dyshonj nga vërtetësia e fjalës, po ç’të bëj, kur shtëpia s’është imja!
Shkuan nja dy ditë. Aziz pashës i erdhi keq dhe kjo ishte një ofendim për të, meqenëse edhe ai bujtte në shtëpi të tij. Po Sirri beu erdhi një ditë dhe ma përsëriti edhe më gojë atë që me një delikatesë ndjenje e kishte ndaluar të na thoshte në faqe, që në krye.
Do ikur. Edhe më të vërtetë e ndjenja veten fare vetëm në këtë qytet dhe pak mikpritës për mua.
Më vonë, nga gushti i motit 1913, Hajredin bej Cakrani në shtëpi të Mehdi Frashërit në Berat, më thoshte se nuk qe Sirri beu, po Aziz pasha që më përzuri, meqenëse unë s’e kisha mirë me Ismail Qemalin. Në atë kohë ishte ministër i Bujqësisë, në vend të Abdi Toptanit, që kishte dhënë dorëheqjen.
Nganjëherë kuvendonin pas darke dhe dreke, në krye te tryezës. I rrëfenja ngjarjet që pashë në Shkodër, çfarë bënin dhe kishin bërë malazezët, si sillej Esati në Tiranë. Ai më dëgjonte me vërejtje të madhe, më shikonte në sy, dorën e zënë me kujdes të madh në të shkulurit e qimeve të mjekrës. Pastaj, përnjëherë kthente kokën nga shkalla:
– Hysen, atë kalin a e mbathe?
Hyseni qe ende shërbëtori, që na shërbente dhe si gjellëbërës.
Pastaj Aziz Pasha, sikur për të më kërkuar ndjesë, kthehej prapë nga ana ime, bënte:ë,ë,ë…, më shikonte në sy, shkulte qimet e mjekrës dhe më dëgjonte.
E zinja prap fjalën, vazhdonja. Pashai buzëqeshte, më kuptonte, ndjente vërejtjen time dhe përnjëherë thoshte:
– Hysen, a i the atij dyqanxhiut të na sjellë këpucët?
Bisedimi mbi këtë pengim, merrte prap vrapin, i ëmbël, i këndshëm, nën qeshjen e çelur, fytyrën e shëmtuardhe vështrimin pak a shumë budallë të pashait, stërnip i Omer Vrionit. Thuhet se Azizi ishte njeriu më i shëmtuar i Shqipërisë së tanishme: ja se ç’humbet njeriu, kur ka fatkeqësinë të jetë nënshtetas i një mbretërie të vogël, se të qe vendi ynë sa Rusia, mund të gjendej ndonjë njeri edhe më i shëmtuar! Por unë i gjori që nuk vë re hidhërimin, bie në mejtime melankonike, tërë duke folur i lumtur, që gjej një njeri për bisedë.
Më mbetej vetëm një mik, të vete te ai han, se hotelet duan para, një plaçkë që më nuk gjendej në xhepat e mi. Mehmet pashë Dërralla rrinte në një shtëpi rrëzë bregut të Kuz Babait. Por në verë, për t’i ikur vapës dhe etheve, kishte vajtur në Ujë të Ftohtë. Godina e mbetur zbrazët prej një stinë të tërë, ishte sakaq e zënë prej Pandeli Calit, Gurakuqit, Themistokli Gërmenjit, Qamil Panaritit…Edhe, padyshim, shumë të tjerë.
Ishte me dy kate, në cilindo katër oda; vajta dhe kërkova një të ndarë dhe miqtë patën mirësinë të më dëftejnë një odë, nga rrëza e vrenjtur e kodrës. Vumë një fron dhe një bango ose tryezë, mbi të cilën vendosa një gazetë: Kisha plaçkat e duhura për punim. Po më duhej dhe një shtrat. Syrja bej Vlora pati mirësinë të më huajë një shilte, një çarçaf, një jastëk dhe një jorgan, që i vura përdhe. Kisha, kështu, edhe dyshekun e duhur për të fjetur; një copë qiri dhe një kuti me shkrepëse më kompletonin mobiliet. Gardëroba qe reduktuar në shprehjen më të thjeshtë të saj: një valixhe me dy këmishë, dy a tri palë çorape, shami, për jakë kisha një prej celuloidi e vendosur në një xhaketë angleze, dua të them, me jakë të ngritur dhe të mbyllur.
Në mëngjes këndoja pak në shtrat, dilnja pinja një kafe të zezë, kush e njihte qumështin, pastaj e shkoja kohën në klub, një klub që shërbente dhe si shkollë: atje kisha zgjedhur një vend në një tryezë të madhe dhe përkthenja blenin e dytë të metodës Ahn në frëngjisht, ose këndoja një prej disa librave gjermane, që klubi prononte mbi Shqipërinë. Për drekë, kujdestari i klubit, një vlonjat i veshur si hoxhë, më binte dhjetë para bukë dhe katër vezë pule, që kishte mirësinë t’i ziente në shtëpi të tij. Për darkë kisha katër vezë të ziera dhe dy pesësh buke. Kështu që menyja ime mbetej fort pak e ndërruar… Nganjëherë haja llokume në vend të vezëve, këmbim i këndshëm, sado që jo aq ushqyes. Në shtëpi kthehesha sa pa u bërë fare errët, kjo më ekonomizonte qiriun. Po edhe shpesh herë vonohesha në kuvendim me miqtë e mi. Porta e shtëpisë s’ishte kurrë e mbyllur, vetëm çdo ditë takoja banorë të rinj. Mësova se shqiptarët, udhëtarë të shkarkuar prej vaporit në Vlorë, duke shkuar në shtëpitë e tyre, preferonin këtë banim nga çdo tjetër, se s’kishin asgjë për të paguar. Një herë erdha fare vonë, nga mesi i natës: porta qe hapur. Mësova se kurrë s’mbyllesh, nga shkaku se s’kishte kush ta mbyllte.
Në një javë të këndshme dola për shëtitje dhe gjah me Hajdar Kolonjën në Shushicë… Kur u ktheva gjeta një të huaj në odën time dhe pata mjaft mundim, që ta nxirrnja.
Qe një i vërtetë han, pa hanxhi.

FILOZOFIA E MID’HAT FRASHERIT TEK “FJALË TË URTA”
Liria është që të mos të trazojë njeri ty dhe ti të mos trazosh të tjerët. (Gazeta “Lirija, 1908)
*
S’jemi mëmëdhetarë të gënjeshtërt që të themi se shqiptari duhet të rrojë edhe paskëtaj kështu, me atë liri të egër e të rrezikshme. S’është lumturia me të rrojtur si dhitë në majë të malit, s’është rrojtje ajo jetë gjithnjë në frikë e në zihje, gjithnjë me pushkë në dorë dhe me vdekje ndër dhëmbë!…Liria është një mjet, është një derë, nga e cila hyjmë në fushë të gjerë të përparimit e të qytetërimit.
*
Një gjë që na ndalon të përparojmë, është se bëjmë shyqyr edhe kur jemi keq. Shyqyr, domethënë t’i shtrohemi çdo të keqeje, çdo vuajtjeje, që i pëlqen natyrës të na gotitnjë.
*
Përparimi është një përndërkryerje kundër natyrës dhe perëndisë, një luftë dhe një kundërqëndrim i rreptë kundër tyre.
*
Lëvizja për lirinë dhe pavarësinë e Kosovës nuk është kurrgjë tjetër, veçse vijim i rregullt i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit.
*
Meqenëse jeta dhe siguria e secilit është e lidhur me fatin e njerëzve e të gjithë atyre që së bashku formojnë kombin, do të na donte shpirti që çdokush të sakrifikojë pesë minuta në njëzetekatër orë dhe të hetojë nga thellësia e vetes së tij, ç’shërbim ka bërë për Shqipërinë dhe ç’të mirë mund t’i bëjë kësaj shoqërie, që e quajmë komb.
*
Çdo përparim vjen nga idetë e përparuara, nga idetë e reja.
*
Po bëhemi më vehte, me një cope Shqipëri të lirë. Gjysma tjetër e Shqipërisë na mbeti nën të huajt. Një milion e gjysmë vëllezërit tanë janë nën një zgjedhë njëqind herë më të keqe se më parë. Shqipëria që na mbeti, kjo copë Shqipëri, pret shërbime dhe sakrifica nga ne. Paskëtaj çdo e keqe, çdo e metë që të bëhet, fajin do ta kemi ne vetë: unë, ti, shokët tanë, gjithë shqiptarët… Le të jetë e vogël kjo Shqipëri, le të jetë e vogëluar, e prerë – aq më shumë duhet ta duam, sa më i dobët dhe më i pakët të jetë biri, aq më shumë e dashuron e ëma! T’i duam edhe gurët, edhe drurët e saj, edhe dheun e saj!… S’është burrë ai, që shan kombin e tij.
*
Nuk mund të punojmë për vendin tonë, po nuk patëm një dashuri për çdo cep të Shqipërisë.
Shqipëria u pranua në Shoqërinë e Kombeve në 17 dhjetor 1920. Të gjitha shtetet e njohën shtetin tonë si një shok, si një baraz. Por lodra e politikës dhe pesha e interesave kërkoi, që asnjë prej atyre shteteve të mos na njihte individualisht. Shkaku i kësaj anomalie është se Konferenca e Paqes në Paris nuk i kishte mbyllur akoma llogaritë dhe Shqipëria mbahej si një rezervë, si mëlçia në kandarin e kasapit…
*
Do të ishte mirë sikur të mundnim të zgjonim në disa qarke një jetë intelektuale, një rrojtje me ide të reja, një jetë mendore. Le të përpiqemi t’i prapsim pak shqiptarët nga jeta politike e kafeneve, t’i shtyjmë në studim dhe në merak për çdo send, që i përket Shqipërisë dhe shqiptarizmës. Sepse, po qe se nuk e zgjuam dot një kult, një adhurim për çdo send që i përket kombit dhe tokës sonë, nuk mund të kemi as shqiptarë as Shqipëri.
*
Rrojtja jonë si komb dhe shtet është një gjë prekëse. Edhe kur shteti është i dobët, ai duhet të forcohet e të përmirësohet e jo të shembet; edhe kur qeveria e zgjedhur nuk është aq e mirë, duhet përmirësuar, plotësuar apo rizgjedhur me përgjegjësi, po jo duke e përmbysur me rebelim turme.
Populli ynë kënaqet me pak, dua të them me bukë të misërt dhe me shëllirë dhe i bën shyqyr perëndisë! Të pasurit e nevojës për një rrojtje më të mirë dhe e luksit, e bëjnë njerinë të punojë dhe të fitojë gjithnjë e më tepër. Puna sjell kapitalin. Ndërsa selamllëket dhe kafenetë bëhen fole e intrigave, zihjeve, përtacisë dhe vanitetit. Edhe kështu, për fatin tonë të zi, shohim sot kafenetë dhe selamllëket plot pluhur, hi dhe baltë, mbushur me njerëz përtacë, që shkojnë të njëzet e katër orët e ditës me politikë, duke hapur gojën që t’u bjerë një hallvë e gatuar në kuzhinën e Evropës.
*
Roli i gazetarit është i komplikuar, se duhet të jetë tërë në atë kohë edhe një mjek, që shëron sëmundjen, edhe një meshtar, që kujdeset për shpirtin, edhe një avokat, që mbron të drejtat, edhe një gjykatës, që ndan gjyqin.
*
Një varr nuk mbulon kurdoherë një njeri të vdekur. Shumë herë jeta e vërtetë, rrojtja shpirtërore fillon, kur mbaron fryma. S’ka të bëjë zhdukja e trupit, në qoftë se ideja rron, kur ajo ide ngjall një mijë shpresa dhe entuziazëm tek të tjerët? Dhe bash këto janë jetë e vërtetë.
*
Shqiptarët mund të bëhen një faktor rregulli dhe ekuilibri në pjesën jug-lindore të Evropës, falë inteligjencës dhe cilësive te tyre të punës e të durimit. Ata që mbajnë në duart e tyre fatet e popujve dhe që në këtë rast kanë zënë vend në Konferencën e Paqes në Paris, duhet të binden se kurrë paqja dhe qetësia nuk mund të vendosen në Ballkan, në rast se nuk do të pranohen kërkesat e shqiptarëve…
*
Në parlament kombi do të bënte stërvitjen e vet politike… Në këtë degë të jetës shoqërore e politike, problemi më i rëndësishëm do të ishte të mbajturit e një mase të urtë, pa dashur që njeriu të bjerë marrëzisht në aparencat e një ekstremizme të marrë, as edhe ta lëshojë veten në mefshtësinë patologjike të një konservatorizme të verbër, përtace dhe egoiste.
*
Është çudi me popujt; ndonjëherë i pllakos gjumi dhe dëshpërimi. Lypset shartuar një shpirt i ri dhe një ideal. Për të vetëthënët intelektualët tanë ka një fushë veprimi të gjerë. Atje ku shajnë dhe poshtërojnë njëri-tjetrin me një egoizëm të kotë, do të jetë shumë mirë të bëhen apostuj të përparimit midis popullit.
*
Komunizma është një sëmundje e tmerruar, si tërbimi i qenve dhe ujqërve; është një kolerë, që nuk shkatërron vetëm trupin, por edhe më tepër akoma, zemrën dhe shpirtin e njeriut.
Duhet të përpiqemi të krijojmë një frymë rregulle dhe solidariteti, të shpëtojmë brezin tonë dhe kombin për kurdoherë nga nihilizma dhe bolshevizma morlet, të mera që, mjerisht, i pëlqejnë kaq shumë karakterit tonë të ashpër? Është një mendësi e mjerueshme të ngatërrosh liberalizmin, demokracinë dhe dëshirën për ndarjen e tokave, me sistemin e sovjetëve. Shqiptari është shumë konservator për t’u bërë bolshevik e leninist.
*
Në robëri puna jonë është lufta, në liri lufta jonë është puna.
*
Ne do të humbasim, sepse nuk mund ta pengojmë dot komunizmin, që mbështetet dhe përkrahet nga jashtë, ndërsa nga brenda përdor dhunën, terrorin dhe shkatërrimin; por fara që kemi hedhur , nuk do të humbasë, se do të vijë një ditë, kur ajo do të mbijë.
*
Denoncimi i marrëveshjes së Mukjes, kërcënoi të ndryshonte luftën kundër pushtonjësve në një luftë civile. Një fatkeqësi e madhe po përgatitej për kombin. Vendi po shkonte drejt katastrofës. Lufta civile po trokiste në derë.
*
Sot, fatkeqësisht, po përdorim kundër njëri-tjetrit ato armë, që dikur i përdornim me sukses kundër armikut. Tani që kanë ardhur gjermanët, në vend që të jemi më të bashkuar se kurrë për të luftuar ushtrin’ e tyre, që është m’e egër dhe m’e fortë se ajo e italianëve, ne jemi në mosmarrëveshje dhe, ç’është m’e keqja, në një luftë civile.
*
Një komitet i përbashkët do të ishte një vegël e çmueshme për të rifituar të drejtat kombëtare. Por a nuk mendoni ju, se kondita e parë e një organi që të merrte përsipër një barrë të tillë, duhet të jetë formuar prej njerëzish, mbi të cilët të mos peshojnë njolla dhe faje kundër atdheut? (Komiteti “Shqipëria e Lirë”)
*
Shqiptarët do t’i fitojnë të gjitha luftërat, mbasi të kenë përfunduar betejën e fundit mes tyre.
*
Për mua ka vetëm një mënyrë që të normalizohet gjendja në Shqipëri: mbajtja e lidhjeve me lëvizjen demokratike.
*
Në jetë kije për lavdi të jesh shërbestar. Ji i lumtur, kur bën një send të dobishëm, pa le të mos e dijë bota.
Përgatitur nga Uran Butka


Shfaq Komentet (1)

Shkruaj nje koment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

* *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.