Cili ishte Nikita Sejgereviç Hrushovi, nga roli i tij në luftë, deri te karriera politike si pasardhësi i diktatorit Josif Stalin

Spartak Topollaj  – Trocki kishte qenë një mbrojtës i flaktë i shqiptarëve në kohën e masakrave serbe, ndryshe nga “i madhi” Stalin, që i propozoi Titos në prani të Gjilasit në Kremlin, ta gëlltitnin Shqipërinë.

Të vendosura në një pozicion gjeografik dhe strategjik tejet të rëndësishëm, të favorshëm dhe të lakmuar, trojet tona, të bekuara edhe nga Zoti, që në kohët e lashta deri në ditët tona kanë tërhequr vëmendjen e të fuqishmëve, apo të mëdhenjve të kësaj bote. Herë si kalimtarë, herë si komandantë ushtarakë që u përplasën në fushëbeteja, e më së shumti si pushtues gjatë shekujve, ky truall ka parë më të mëdhenjtë e epokave, disa prej të cilëve erdhën si vizitorë, apo miq e të ftuar zyrtarisht, pa harruar se shumë prej tyre rridhnin nga prindër ilirë, arbërorë apo shqiptarë.
Le të paraqesim shkurt vetëm disa prej tyre: Leka i Madh (356-323 p.e.s) me nënë nga ilirët molosë, që luftoi në këto troje. Pirro (319-272 p.e.s), po ashtu molos, Qezari (100-44 p. e.s.) dhe Pompei (106-48 p. e.s), që u ndeshën mes tyre midis Tiranës e Durrësit, Oktavian Augusti (63 p.e.s – 14 e.s.), i cili ngriti në apogje Romën e që u shkollua në Apolloni bashkë me gjeneralin Agripa, Konstandini i Madh (274-337), që ligjëroi e përhapi krishterimin dhe ktheu bizantin në Konstandinopojë. Justiniani (482-565), i madhi i legjislacionit, mbretër bullgarë, udhëheqës kryqëzatash, sundimtarë serbë e frëngë, sulltanë turq si Murati, apo Mehmet Ngadhënjimtari, që u thye nga Skënderbeu, por mori Kostandinopojën dhe e bëri kryeqytet në maj 1453, duke e quajtur Stamboll, Papa Albani, ose Klementi i XI, Napoleoni (1769-1821), Benjamin Disraeli ose Lordi Beaconsfield (1804-18819), kryeministër britanik, vezirë të Perandorisë Otomane, Mehmet Ali Pasha i Madh, sundimtar i Egjiptit, themelues i Dinastisë shqiptare 150 vjeçare, deri te themeluesi i Turqisë moderne Mustafa Qemali, djali i Ali Rizait (1881-1938), udhëheqësit arvanitas të revolucionit, që solli pavarësinë e Greqisë etj., etj..
Le të vijmë tani në periudhën nga Lufta e Dytë Botërore deri në ditët tona, kur gjatë saj në Shqipëri erdhën Perandori Vitorio Emanueli III, diktatori fashist i Italisë, Musolini (në kohën e luftës italo-greke), pa harruar dhëndrin e tij ministër të Jashtëm, Kontin Çiano. Me vendosjen e regjimit komunist të diktatorit Hoxha, siç dihet Shqipërinë nuk e vizitoi asnjë lider perëndimor (përjashtuar vizitat dashamirëse të Kancelarit të Bavarisë Franc Jozef Shtraus, refuzuar turpshëm nga trojka filoruse Alia-Çami-Lazri, jo pa miratimin e Hoxhës). Për rreth 15 vjet, deri më 1959-ën, atë e vizituan vetëm disa prej sekretarëve të parë të Partive Komuniste të vendeve të Lindjes, apo presidentë e kryeministra të tyre, ndër të cilët, Ho Shi Min, Kim Ir Sen (Kim Il Sung), Çu En Lai, William Shiroki, Wilhelm Pik, Otto Grotevol, Teodor Zhivkov e ndonjë tjetër…?! Kështu, mbërriti deri te vizita më e rëndësishme, por plot enigma e paradokse e një lideri të një superfuqie (BRSS) në Shqipëri, ajo e Nikita Sergejeviç Hrushovit, në maj-qershor të 1959-ës, vizitë për të cilën do të ndalemi gjatë në pjesën e dytë të këtij shkrimi, ndërsa tani le të përpiqemi të përshkruajmë Hrushovin me dritëhijet e jetës së tij.

Kush ishte Nikita Hrushovi?
Shqiptarët para Hrushovit dinin plot gjëra për dy liderët e njohur, Leninin dhe Stalinin, sidomos për këtë të dytin, sundimi despotik i të cilit zgjati 30 vite, natyrisht kjo falë propagandës zhdanoviane si në BRSS, ashtu edhe në Shqipërinë e regjimit 48- vjeçar stalinist të Enver Hoxhës, madje paradoksalisht, udhëheqja komuniste shqiptare e mbajti si klasik të marksizëm-leninizmit Stalinin edhe për dekada të tëra, pasi atë dhe veprën kriminale të tij e kishin braktisur e dënuar vetë sovjetikët dhe të gjitha vendet e tjera të Europës Lindore! Për këtë, një rol të veçantë dhe meritë të madhe, pati N. S. Hrushovi. Po kush ishte ai?
I lindur më 15 prill të 1894, në Kalinovka të guvernatoratit të Kurskut, në perandorinë ruse, në kufi me Ukrainën, në një familje fshatare, të Sergei Hrushovit dhe Ksenjës, të cilët veç Nikitës kishin edhe një vajzë, të quajtur Irina. Familja e martoi fare të ri. Së pari më 1914 me Jefrosinian, martesë që zgjati deri më 1919-ën, pasi bashkëshortja e tij vdiq nga tifoja. Ata patën edhe dy fëmijë, Julian (1915-1981) dhe Leonidin (1917-1943), që u vra si pilot gjatë Luftës së Dytë Botërore. Martesën e dytë e bëri me Marusian, me të cilën s’patën fëmijë, çka me sa duket u bë shkak që dhe e çoi në divorc më 1922-in. Ajo, nga një lidhje e mëparshme kishte pasur një vajzë, e cila me gjithë ndihmën e Hrushovit, nuk mundi të shpëtonte duke humbur jetën nga një sëmundje e rëndë. Për herë të tretë dhe të fundit, Hrushovi u martua me Nina Kukharchuk Hrushchevën më 1923-in, martesë që zgjati deri në vdekjen e tij, më 11 shtator 1971. Me Ninën patën tre fëmijë: Radën (1929-2016), Sergein (1935) dhe Elenën (1937-1972).

Shkollimin e nisi në vendlindje, ku mësuesja e tij Lidia Shevçenko e kujtonte me konsideratë. Bëri punë të ndryshme në bujqësi, industri e miniera dhe studioi në një teknikum të industrisë, ndërkohë që lëvizte sa në Donbas, Donjeck e Juzovka. Luftës së Parë Botërore i shpëtoi, duke mos u mobilizuar, falë punës në industrinë e metaleve, aq e domosdoshme për prodhimin e armëve. Pas përmbysjes së Carit, Hrushovi u aktivizua me Sovjetin e punëtorëve në minierën Rutchenkovo. Biografi i tij, William Taubman tregon që në këtë periudhë Hrushovi u lëkund mes bolshevikëve dhe menshevikëve, por nga fundi i 1918 dhe fillimi i 1919, ai mobilizohet në Ushtrinë e Kuqe, ku i jepet funksioni i komisarit të një batalioni. Më 1921-in, lirohet nga ushtria pas emërimit si zv.drejtor për çështjet politike në minierën Rutchenkovo në Donbas, e ku njëkohësisht ndiqte një kurs intensiv me trajnim të programuar, që në Rusinë sovjetike të kohës quheshin RABFAK dhe njiheshin edhe si shkollë e lartë. Më 1922 zgjidhet sekretar partie në shkollë dhe rreshtohet përkrah mbështetësve të Trockit në debatet me mbështetësit e Stalinit, lidhur me demokracinë e brendshme në parti (është koha kur Lenini i sëmurë, nuk po e drejtonte dot më partinë).
Më 1925-ën emërohet sekretar rajoni në Petrovo-Marinskij.

Më 1925-ën emërohet sekretar rajoni në Petrovo-Marinskij dhe për të parën herë zgjidhet delegat për në Kongresin e XIV të Partisë Bolshevike në Moskë. Me mbështetjen e Llazar Kaganoviçit, udhëheqës bolshevik i Ukrainës, mik prej 1917, Hrushovi çan përpara si drejtues partie në Stalino, e më pas si shef organizimi në K.Q. të Partisë në Kharkov (1926-1927) dhe më 1928-ën si nr. 2 i Partisë në Kiev. Gjithnjë me ndihmën e Kaganoviçit, vjen në Akademinë e Industrisë në Moskë, ku plotëson studimet e larta dhe pas punës së mirë, më 1932-in emërohet nr.2 i Partisë për kryeqytetin dhe më 1934 bëhet nr.1 i saj dhe zgjidhet edhe në K.Q. të P.K. të B.S. Biografi tjetër i tij, William Tompson, shkruan se karriera e tij drejt hierarkisë partiake u ndihmua veç Kaganoviçit, edhe nga Nadjezhda Alillujeva, gruaja e mrekullueshme e Stalinit, studente e Akademisë së Industrisë, kur atje drejtonte Hrushovi (ende nuk është sqaruar përfundimisht, nëse ajo u vetëvra, apo e ‘vetëvranë’, siç do shprehej gjeniu ynë Kadare për Mehmet Shehun). Ai u dekorua me Urdhrin “Lenin”, për punën e madhe dhe rolin në ndërtimin e metrosë së famshme të Moskës. Tani ai është shndërruar në njeriun më të rëndësishëm të partisë dhe pushtetit për Moskën dhe rajonin e saj prej 12 milionë banorësh, kjo patjetër me miratimin e Stalinit, i cili gjithnjë e më shpesh po e fuste në anturazhin e atyre, me të cilët parapëlqente të argëtohej e shpesh të tallej deri në poshtërim e depersonalizim, në prijom-et e përditshme. Gjatë tyre, kurrë nuk merrej vesh ku niste dreka dhe ku mbaronte darka, si në Kremlin, ashtu dhe në daçat e shumta të tij në periferi të Moskës. Në to, veç të ngrënave e të pirave deri në gjysmë orgjira të orëve të vona, monstra gjeorgjiane po projektonte spastrimet e tmerrshme me ekzekutime, burgosje e internime në gulagët e llahtarshëm, pas farsave gjyqësore ‘show’, të inskenuara në Kremlin dhe ekzekutuara në bodrumet e errëta të Lubjankës (selia e KGB-së). Hrushovi i kësaj periudhe e idealizonte Stalinin, ndaj siç pranon edhe vetë në kujtimet e tij të publikuara vetëm një vit para vdekjes, jo vetëm i miratoi ato, por dhe i mbështeti fuqimisht spastrimet drastike në parti, pushtet, ekonomi, ushtri, policinë politike, e deri në letërsi e arte. Kështu Stalini, pasi kish përzënë rivalin kryesor, Trockin, nga Bashkimi Sovjetik qysh më 1927-ën, me ndihmën e Kamenievit dhe Zinovievit, iu kthye edhe vetë atyre duke i poshtëruar, sipas dëshmisë së Boris Bazhanovit, (sekretar personal i Stalinit, arratisur në Francë), deri aty, sa përbetimit të dy të shkretëve për besnikëri pa fund, iu përgjigj me kulmin e mosmirënjohjes cinike se: ‘ua njoh atë, por besnikëria është një zakon shumë i vjetër prej qeni’! Kështu kish bërë me Rikovin, (kryeministër i Rusisë sovjetike), më parë dhe Buharinin pas tyre, pa harruar Kirovin, vrasjen e pabesë të të cilit, pasi e ideoi vetë, ia ngarkoi Jagodës skenarin e regjinë, ndërsa një farë Nikollajevi u përzgjodh ta ekzekutonte fizikisht brenda në Smolni (1934), të dy këta të fundit dhe familjarët e tyre u ekzekutuan pak më vonë për të humbur gjurmët e krimit, sipas një rituali të përsëritur me qindra herë nga Stalini, edhe me shefat e NKVD-së (KGB) para dhe pas Jagodës, si Menzhinski apo Jezhovi! Në prag të Luftës së Dytë, në mënyrën më paradoksale, me akuza të stisura u eliminuan krerët e Ushtrisë së Kuqe, ajka e saj e sprovuar në dy dekada, përfshirë tre nga pesë marshallët e parë të graduar nga vetë Stalini më 1935, Tukaçevski, ministër i Mbrojtjes; Jegorovi shef i Shtatmadhorisë dhe Blyukher. Pas tyre, Stalini që nuk harronte kurrë, e zgjati dorën e tij kriminale përtej oqeanit, në Meksikën e largët, duke vrarë më 1940-ën Trockin (që aq shumë e urrente Stalini i vogël i Tiranës, paçka se Trocki kish qenë një mbrojtës i flaktë i shqiptarëve në kohën e masakrave serbe, ndryshe nga “i madhi” Stalin, që i propozoi Titos në prani të Gjilasit në Kremlin, ta gëlltitnin Shqipërinë).

Heshtja e Hrushovit ndaj krimeve të përbindshme të Stalinit
Heshtja ndaj krimeve të përbindshme të Stalinit e fajëson rëndë, madje e bën të pafalshëm Hrushovin për këtë periudhë, heshtje që rëndohet më shumë kur miliona njerëz vdiqën nga uria, veçanërisht gjatë HOLODOMOR-it në Ukrainën e drejtuar për vite të tëra nga ai vetë. Në mënyrë paradoksale dhe krejt papritur, në Moskë, më 23 gusht 1939 në prani të Stalinit, pra pothuaj një javë përpara se të shpërthente Lufta e Dytë Botërore, nënshkruhet Pakti i Mossulmimit mes B.S. stalinist dhe Gjermanisë hitleriane, që njihet gabimisht si Pakti Molotov-Ribentrop, por që në të vërtetë ishte Pakti Stalin-Hitler. Marrëveshja mbi bazën e një “Protokolli Sekret” përcaktonte edhe zonat e influencës për BS: Poloninë Lindore, Republikat Balltike dhe Besarabinë, kurse Gjermania hë për hë kënaqej me Poloninë Perëndimore, pasi kishte realizuar ANSCHLUS-in me Austrinë dhe marrjen e Sudeteve. Konferenca e Mynihut (29-30 shtator 1938) u diktua nga Hitleri, s’kish si të mos pëlqehej nga Musolini dhe u miratua pafalshmërisht nga Chamberleni dhe Daladie, që çuditshëm pranuan të mos thirrej Çekosllovakia! Nga ana tjetër, Moska bënte sehir dhe siç tregoi pakti, Stalini konsideronte rrezik më të madh Britaninë dhe Francën se sa Gjermaninë dhe Italinë, ndaj vetëm pak javë pas paktit, dërgoi në Poloninë Lindore ushtrinë, kryesisht nga Ukraina, madje edhe vetë Hrushovin, si komisar politik. Se si u zhvilluan ngjarjet me fillimin e Luftës së Dytë, vazhdimin dhe fundin e saj, këto janë të njohura dhe siç merret me mend, nuk janë objekt i këtij shkrimi. E vetmja gjë që do të duhej të theksohej është qëndrimi indiferent, për të mos thënë heshtja e turpshme e BRSS, kur Italia fashiste shpërtheu agresionin e 7 prillit 1939 ndaj Shqipërisë! Natyrshëm, s’mund të ndodhte ndryshe, kur vetëm gjashtë muaj më pas, Stalini do të nënshkruante me hitlerianët, aleatët më të mëdhenj të Duçes, paktin famëkeq të sipërpërmendur! Për turpin e historiografisë sonë (marksiste-leniniste), në rreth 50 vite, ky fakt u anashkalua se, ishte vetë diktatori Hoxha, që edhe pse bëri një libër të tërë për “Baba Stalinin”, idhullin e tij, e fshehu ose e shtrembëroi të vërtetën, ashtu siç iu fsheh shqiptarëve për dekada të tëra e vërteta tjetër e turpshme për Stalinin, që pas sulmit hitlerian të 22 qershorit 1941 ndaj B.S., për rreth 10 ditë, ai u mbyll në një nga daçat e tij në periferi të Moskës dhe në gjendje depresive, ndërpreu çdo kontakt me udhëheqjen e lartë të Partisë, shtetit dhe ushtrisë, deri sa me nxitjen dhe këmbënguljen e bashkëpunëtorëve më të afërt, mori mundimin të mbajë në radio fjalimin e njohur të 3 korrikut, drejtuar popujve të BS.

Nikita Hrushovi, në vitet e Luftës
Hrushovi, në vitet e luftës, më shumë se në Moskë, qëndronte në Front, si në Stalingrad e Kursk, ashtu edhe në Ukrainë, gjithnjë në funksione të larta politike, komisar (grada më e lartë që mbajti, ishte gjeneral leitnant), por duhet pranuar se në kujtimet e tij, ai mbetet objektiv dhe realist për sa u përket rolit që luajti dhe meritave që i takonin. Me mbarimin e luftës më 1945, N.S. Hrushovi u ftua nga Stalini në tribunën Qendrore të Paradës së Fitores, ku ndër të tjerë ishin të pranishëm edhe gjeneralët e mëdhenj aleatë Ajzenhauer dhe Montgomeri. Në këtë kohë, duhet theksuar se ende Hrushovi nuk është pjesë e udhëheqjes më të lartë sovjetike. Para tij në hierarkinë partiako-shtetërore, ishin Voroshillovi, Malenkovi, Bulganini, Molotovi, Zhdanovi, Beria, Zhukovi etj.. Në vitet 1947-1949, ai ishte sekretar i parë në Ukrainë, e më pas të rikthyer në Moskë, po me këtë funksion nga ku dhe nuk u largua më, deri sa ndërroi jetë. Më 1949-ën Stalini, i mbështetur nga Malenkovi, Beria e Hrushovi, goditi ashpërsisht grupin “antiparti” në aferën e Leningradit, duke dënuar me vdekje dhe ekzekutuar më 1950-ën, gati tërë udhëheqjen e Rajonit: Voznjesenskin, Kuznjecovin, Popkovin, Rodionovon, Lazutinin dhe Kapushtinin. Falë intuitës dhe pragmatizmit, mençurisë për të mos u shfaqur si karrierist, dëgjues kokë-ulur i udhëheqësit suprem, me një pamje prej babaxhani hokatar, çdo ditë e më tepër, ai po i hynte në zemër Stalinit dhe prania e tij në prijomet e famshme që përnatë shtroheshin nga gjeneralissimi, u bë e përhershme. As vetë Stalinit s’duhet t’i ketë shkuar ndonjëherë në mendje, se një ditë N.S. Hrushovi do të bëhej nr. 1 i BRSS, pra pasues i tij, por askush nuk mund të thotë, nëse këtij të fundit mund t’i ketë dalë ndonjëherë në ëndërr kjo. Ndryshe nga shumë të tjerë, edhe pse mund ta dëshironte një orë e më parë vdekjen e Stalinit, ai kurrë nuk shfaqi as më të voglën shenjë të dikujt, i cili mezi pret që kjo të ndodhë. E megjithatë, Stalini po plakej dhe sëmundjet, përfshi hipertensionin, paranojat dhe ideja fikse se ndaj tij komplotohej dhe mund ta eliminonin në shumë mënyra, shto dhe abuzimet me pijet, ushqimin dhe femrat, e bënë punën e tyre. Më 5 Mars 1953, duke mos përjashtuar dhe teori konspirative, si komploti i mjekëve të Kremlinit (Beria nuk mungonte kurrë, mes atyre, që e dinin mirë se ç’mund t’u ndodhte po të viheshin në shënjestrën e Shefit të Madh), Stalini vdiq. Ndoshta këtu është vendi të bëjmë një paralelizëm me Politbyronë tonë, anëtarët e së cilës, përfshi dhe Shehun e Kapon, që ikën nga kjo botë pa e mësuar kurrë se cili prej tyre ishte nr. 2 në mendjen e Diktatorit, pasi protokolli e ceremoniali ishte vetë Enveri, e urrenin për vdekje atë dhe prisnin në ankth e stres lajmin e madh, për t’u shfaqur para shqiptarëve me maskë, ashtu siç edhe ndodhi, në lot krokodili e plot ngashërim.

Hrushovi pas vdekjes së Stalinit
Pas vdekjes së Stalinit, në mungesë të një lideri autoritar, që do mund të zinte vendin e tij, pasi edhe vetë ai nuk është se kish lënë të kuptohej nëse kishte caktuar ndonjë pasardhës apo trashëgimtar për fronin e kuq të Kremlinit, Presidiumi i KQ të PKBS parapëlqeu udhëheqjen kolegjale, ngaqë ndoshta ishte shumë shpejt që i vetëm, dikush ta merrte mbi supe përgjegjësinë e rëndë të njëshit, ndërsa nga grindjet për fron, nuk dihej kush mund të fitonte. Megjithatë, edhe mes tyre dallonin tre: Malenkovi kryeministër, Beria ministër i Brendshëm e i Sigurimit dhe Molotovi ministër i Jashtëm, të cilët përbënë edhe Trojkën e parë. Kaganoviç, Beria dhe Molotov ishin njëkohësisht edhe zv.kryeministra të Parë, ndërsa vetëm zv.kryeministra, u caktuan Bulganin dhe Mikojan. Kryetar të Presidiumit bënë Voroshillovin. Hrushovi zgjodhi të luajë i tërhequr, teksa mbeti de facto nr. 1 i partisë, e cila duke pasur një aparat gjigand burokratik, që shtrihej në të gjitha institucionet qendrore, e shkonte deri në skajet më të largëta të shtetit më të madh të Botës me 22 milionë km. 2, ku në fakt, PK kishte potencial të fuqishëm njerëzor. Në fillim Trojka siç tregoi koha, me sa duket e nënvlerësoi atë.
(vijon)