MILOSAO

VISAR ZHITI, MBJELLËS DRITE…

17:30 - 09.06.19 Gazeta Shqiptare
GSH APP Download on Apple Store Get it on Google Play

ANA BARTON* – E kam dashur Visar Zhitin qysh para njëzet e pesë vjetësh, ndonëse sot e takoj për herë të parë. Kam takuar poezinë e tij falë Luan Topçiut, i cili më tregoi për shkrimtarin e madh, duke përkthyer ad-hoc disa nga poezitë e tij. Lidhja u bë atëherë, e padukshme, e përjetuar, dhe poezia e Visar Zhitit filloi të jetojë përmes meje dhe nuk u ndal askurrë. Kamaret e zemrës janë të johapësinorta, kësisoj të shumta, mund të hyjnë në to, poezi, vise, poema, kurora pemësh të lulëzuara, dhimbje që buron nga toka, gjaku i shpirtit, hyjnë të gjitha të kashtosura, por pa shkelur këmbët e akëcilit “[…] Edhe trenat flenë në stacionin e fundit./Edhe unë do të vij të rri në buzët e tua,/të shëtisim bashkë nëpër flokët e tua/si në një pyll./Do ta tremb frikën tënde/ si pasqyrimin tënd mbi ujërat që fërgëllojnë,/do ta gëzoj gëzimin tënd/si një hënë pranvere që e mbushim me yje anash,/të gjitha dredhitë e jetës/me dredhi do t’i bëjmë të mira si e qeshura,/ si dhimbja,/ si besnikëria./ Do të vij, patjetër do të vij,/ jo si ankthi i të trokiturave në derë,/as si një letër e futur poshtë saj. Do të vij,/ i butë si zjarri, i egër si zjarri, i ngrohtë si zjarri,/ i marrë dhe i mençur si zjarri,/ tek ty do të vdes si zjarri që s’vdes.
I tillë ka qenë takimi me njeriun që arti i të cilit ka vuajtuar dhe u martirizua për lirinë për të shkruar poezi, për lirinë për t’u shndërruar në dritare nga del në botë poezia, sepse guxoi të ndjejë në mënyrë “të trishtë dhe hermetike”, të cilat u përkthyen në kohën e diktaturës si armiqësi ndaj popullit.
Visar Zhiti nuk bën “pronarin e fjalës’, por të dashurin intim të saj, ai është vena e zgjedhur e gjakut, përmes të cilit fjala i shpërndahet botës në formën e pastër dhe në formën primare të poezisë. Visar Zhiti është vendi prej mishi, gjaku, eshtrash dhe emocionesh në të cilin fjala trupëzohet dhe rritet, rrumbullakësohet, bëhet e plotë, që më pas t’i shpërndahet botës. Visar Zhiti – vendi i kalimit mes botësh dhe ai e di shumë mirë se si është atje, por e di si është dhe përtej, dhe me gazmim dhe përulësi ai shndërrohet në një urë. Ndihet si në poezinë e tij sesi fjala është ekstaza e heshtjes, energjia e fjalës është ajo që hyn tek njeriu pa lënë plagë tek ai, hyn dhe-zë vend, nuk frikëson, nuk zemëron, përkundet duke kënduar me gjakun e personit ku ka hyrë, e zbut dhe e pranon, e krip atë pak dhe e bën më përvëluese, sepse njeriu të mbetet ai që ka qenë që në gjenezë: dashuri, sepse nga dashuria ka ardhur dhe në dashuri do të kthehet. Dashuria është toka e njeriut. Kjo tokë në të cilat Visar Zhiti hedh rrufetë për ta mbjellë përjetësisht dritë.




*Ana Barton shkrimtare,  një nga prozatoret më të njohura dhe më popullore të Rumanisë së sotme. Ka shkruar herët, por ka debutuar vonë, 40 vjeçe. Ka shkruar me qindra artikuj në shtypin letrar. Ka botuar librat: “Prospekt i një gruaje”, “Mamifer dhe Betimi i humbjes së udhës”, “Parvazi i Zotiti”, “Libri i ndjesive”, vëllimin kolektiv; “I pavdekshmi i zakonshëm”, etj.
(Përktheu L. T.)

5 poezi nga libri “Flatër e mundur” i Visar Zhitit, botuar në Rumani

Do të vij përsëri, do të vij,
do të vij, do të vij patjetër.
Çastet le të bëhen kopsat e fustanit
që ti të dalësh të më presësh.

Do hap një rrugë mespërmes harrimit
dhe do të vij.
Do të shtyj lotët me duar
dhe do të futem në sytë e tu.

Edhe dallëndyshet vijnë
tek ajo pak baltë e tek ato fije bari
që quhen fole.
Edhe trenat flenë në stacionin e fundit.
Edhe unë do të vij të rri në buzët e tua,
të shëtisim bashkë nëpër flokët e tua
si në një pyll.
Do ta tremb frikën tënde
si pasqyrimin tënd mbi ujërat që fërgëllojnë,
do ta gëzoj gëzimin tënd
si një hënë pranvere që e mbushim me yje anash,
të gjitha dredhitë e jetës
me dredhi do t’i bëjmë të mira si e qeshura,
si dhimbja,
si besnikëria.
Do të vij, patjetër do të vij,
jo si ankthi i të trokiturave në derë,
as si një letër e futur poshtë saj. Do të vij,
i butë si zjarri, i egër si zjarri, i ngrohtë si zjarri,
i marrë dhe i mençur si zjarri,
tek ty do të vdes si zjarri që s’vdes.

 

A JANË BËRË MË TË
MIRË VRASËSIT TANË?

A janë bërë më të mirë vrasësit tanë?
S’e kam fjalën a dinë të vrasin më mirë,

tani që janë më të pasur dhe merren
me biznes dhe jashtë shtetit, jashtë fatit.
Të zbardhur ushqejnë macet, qenin e zi.
(Kafshët e urta rrinë dhe me ta.) I përkëdhelin
sikur qetësojnë një mëkat
të (pa)harruar.
Herë pas here çezmat e tyre rrjedhin gjak
e kur dëgjohen trokitje,
seç kanë një frikë të papërcaktuar…
çojnë gratë të hapin derën. (Gjithmonë ato kanë
prirë…). (Si flakë e shuar pishtarësh në korridoret
e errët). (…kanë filluar të besojnë në fantazma…).

A janë bërë më të mirë vrasësit tanë,
se të vrarët e tyre s’dinë të bëjnë asgjë,
as të edukojnë.

 

Bruksel, 18.III.’94
***

JANË ZBUKURUAR PLEHRAT
NË ATDHEUN TIM

Janë zbukuruar plehrat në atdheun tim,
s’janë siç kanë qenë, vetëm lëkura patatesh
(si të shkulura në tortura), gjak domatesh të prishura,
lëvezhga vezësh e thonj, qepësh e lotë të tharë, këpucë
të pakalbura ende, potkonj, mace që s’kuptohet a janë
gjallë, copa gazetash – ngjarjet e botës të flakura
në kazanet anash rrugëve si mërzi
e madhe, kërcënuese…
Janë zbukuruar plehrat në atdheun tim
dhe janë shtuar bashkë me lirinë, ngjyra-ngjyra si letra
çokollatash vezulluese, si idetë, si fundi i një ëndrre
në mëgjes, fotografi lakuriq artistësh,
të ndaluara më parë
të gjitha, gjëegjëza ambalazhesh, modë, lule të thara,
mbeturina bananesh si hëna të shtrembëruara,
dekorata, gëzhoja, kuti të bukura pijesh të jashtme,
e jashtmja e brendshme, kapakët e shqyer
të librave të diktatorit, koka e tij e statujtë, pis,
buzëqeshja e thyer, poemat për të, një gjysmë
magnetofoni, plehra të shtrenjta, kënga ende dëgjohet,
e ngjirur, kolltukë më tej, televizor, skelet veture përsipër
si një tërmet. Ja, ca furça të reja dhëmbësh
si picirrukë përrallash të pa mbaruara.

 

Pirgjet me plehra vazhdojnë jashtë rradhëve
të kazanëve të mëdhenj,
pasqyra ku fërgëllojnë ballkone pallatesh të larta, po qielli
prapë është larg, larg dhe i pastër ende, veçse nja dy heronj
se ku janë zhgërryer, punë korrupsioni, pranga
të ndryshkura…

Kalojmë anash plehrave, mespërmes plehrave,
sa shumë, edhe në biseda, gjithandej, çfarë plehërash, –
plehra në kujtesë, në qëndrim, në karrierë,
plehra, plehra, plehra.

Dhe ato të rrugës ndonjëherë janë
më pak të shëmtura, të dëmshme më pak.
Janë zbukuruar plehrat në atdheun tim! Pse vetëm ato…

 

FOLETË E ZBRAZËTA

Sa shumë, gjithë ato fole dallëndyshesh,
në rresht, pranë e pranë,
nën një çati vjeshte buzë ujërash. Fol?
të zbrazëta si pikëllimi në sytë e tu të mëdhenj
e të errët, kur s’është fytyra e dashur në ninëz.
Si t’i duroj kështu foletë, njëra pas tjetrës bosh,
kur zemrën e kam plot
me fërfëllima flatrash?
Me se t’i mbushim, Zonjë rumune,
e bukur dhe dramatike
si tradhtia bashkëshortore?
Trokëllimat e takave të tua
mbi monotoninë e pllakave të ditëve
a mund të bëhen cicërima
për zbrazëtirat,
aq të ngjashme me këto fole të mjera?
E si mund të iki nga Rumania,
po nuk morën jetë,
ashtu në rresht të gjitha,
ato përzierje fijesh bari të thatë me pakëz baltë –
zgavra të zgrrojçëta si vitet e tejkaluara të njeriut.
Puthjet e munguara –
mungesa e foleve,
të plasaritura vende-vende si rrudhat
në anë të majave të gjinjëve.
Mos janë gjinjtë tuaja në mur ato fole?
Ju kemi murosur,
se ballkanas jemi,
e ç’nuk bëjmë me dashuritë?!
… sisët jashtë, të brejtura
nga dhëmbë prej ankthesh dhe pengjesh,
nga thonjtë e takimeve të rritura nga ndarjet,
nga vera e derdhur mbi to e lumturisë së një nate,
nga thëthitjet, jo vetëm të fëmijëve të palindur, por
dhe të etërve të tyre që gjithmonë ikin
dhe mbeten në murin e ftohtë foletë bosh.
Ç’po shoh kështu, skelet dallëndysheje
apo gërshërë të rëna për tokë,
ç’ke për të prerë, ç’do të çash? …
Të mbështetësh kryet në supin tënd,
pas të cilit vazhdojnë malet Karpate,
që s’i ndjejnë vuajtjet,
prandaj s’vdesin, por edhe s’jetojnë.
Se mos janë gjinjtë e fryrë të tokës që vdiq lehonë,
malet…?
Asgjë s’mendoj dot,
koka më bëhet e rëndë –
fole e rënë nga mure të padukshëm,
që aq shpejt krijohen në jetë.
Po ç’dëshira kanë flatruar për tek ty
dhe pse u druhesh zbrazëtirave prej folesh?
Se si djegin në fund të barkut, si një dhembje
që s’di ç’të thotë as gjinekologu.
E tëra prej qumështi dhe dite, ti,
e mbushur me ëndje të reja, afrohesh
si të huajit që do të ikë përgjithmonë dhe larg.
Ah, “përgjithmonë”
është më larg
se të gjitha largësitë, se çdo i huaj më e huaj!
Por mos ja fshij kësaj ore të kuqin e puthjes
me shamizën rumune, s’besoj
se e mban vetëm për kaq. Është flatër
në çantën tënde. Pa atë ndezullì gjaku
në buzë,
pa atë plagomë, më e plagosur do të ishte jeta,
Zonjë! Mua më burrë më kanë bërë plagët,

s’e di a më të mençur,
por më të dashuruar, patjetër!

 

Curtea De Arges, datë e harruar.

 

* * *
E.
Siç duket
unë jetoj brenda në syrin tënd.
Bashkohen qerpikët,
vjen nata për mua,
e ngrohtë.

Gjumi im rrëzon rrobat si gjethe të mëdha.
Kur të tretem, të mos të di gjë
që jam ajo pemë në largësi.
Zogjtë ndërtuan një fole. Është zemra
ime. Pastaj dhe një zemër tjetër
me fije drite
dhe me kokrriza dheu si dhimbja.
Te krahët e mi e ndërtuan zogjtë. E dija,
është zemra jote. E pashë
kur hape sytë dhe solle agimin tim.

Kam kaq kohë që jetoj në syrin tënd.
Dhe që të të shplodh,
dal herë pas here shëtitje
në formën e kulluar të lotëve.

 

 


Shfaq Komentet (0)

Shkruaj nje koment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

* *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.