Shkëmbimi i territoreve mes Kosovës dhe Serbisë është kthyer një nga temat më të përfolura nga mediat vendase, por dhe të huaja.
Në lidhje më këtë çështje dy liderat e dy vendeve kanë mohuar se mund të ekzistojë një marrëveshje e tillë.
Ditën e sotme “The Economist”, ka publikuar një artikull ku shpjegon arsyte pse Kosova dhe Serbia nuk mund të realizojnë këtë pakt.
Sipas saj, kjo do të ishte diçka e rrzikshme për marrdhënit në Ballkan, pasi dhe shumë vende të tjera si Kroatët e Bosnjës do të ndiqnin të njëjtin shembull, gjë e cila do të krijonte kaos dhe konflikte mes shtetve të tjera.
Shkrimi i plotë i “The Economist”
Dhjetë vjet më parë Kosova shpalli pavarësinë nga Serbia. Shqiptarët, të cilët përbëjnë shumicën e popullsisë, po festojnë. Por serbët, shumica e të cilëve jetojnë në vëri nuk kanë festuar. Serbia nuk e njeh Kosovën, e cila dikur ishte provinca e saj jugore dhe serbët e Kosovës ende e konsiderojnë veten shtetas të Serbisë. Situata është tipike për Ballkanin, ku kufijtë, sinqerisht, janë rrëmujë. Pra, ka serbë që jetojnë në Kosovë dhe në Bosnjë e Hercegovinë, ku kanë republikën e tyre (Republika Srpska), shqiptarët dhe boshnjakët (myslimanët) që jetojnë në Serbi dhe grekët që jetojnë në Shqipëri. Kohët e fundit autoritetet serbe propozuan një diskutim rreth një shkëmbimi të territorit me homologët e tyre shqiptarë të Kosovës. A është kjo ide e arsyeshme?
Në 1923, Greqia dhe Turqia ranë dakord të shkëmbyen rreth 2 milionë njerëz. Kryesisht qytetarë ortodoksë grekë folës të Turqisë u dërguan në Greqi dhe muslimanët nga Greqia u dërguan në Turqi. Ishte një zhvendosje brutale, por, vini re mbrojtësit e saj, Greqia dhe Turqia nuk kanë luftuar një luftë që nga ajo kohë. I vetmi vend ku grekët dhe turqit kanë luftuar është Qipro, ku popullatat e tyre mbetën të përziera. Kjo ka frymëzuar nacionalistët në Ballkanin perëndimor. Mes viteve 1918 dhe 1950, shumë muslimanë u inkurajuan të largoheshin nga Jugosllavia për Turqinë.
Por në kohën e rënies së Jugosllavisë në vitet 1990 ajo ende përmbante një përzierje të plotë të popujve. Udhëheqësit në ato luftëra jugosllave panë spastrimin etnik si mënyra më e mirë për të krijuar shtete të reja kombëtare të pa përfshira nga pakicat problematike. Deri në vitin 1995 rajonet historikisht të populluara nga serbët e Kroacisë ishin të zbrazëta dhe qindra mijëra serbë, kroatë dhe boshnjakë ishin dëbuar në mënyrë të ngjashme nga shtëpitë e tyre në Bosnje. Por vendet që dolën nga implikimi nuk i rrethuan mirë serbët, shqiptarët, kroatët e kështu me radhë. Serbët e egër mund të kenë ikur nga Kosova pas luftës së saj, por mbeten rreth 120,000 të tjerë.
Autoritetet serbe duan të diskutojnë për marrjen e pjesës veriore të Kosovës, me regjionet e banuara me shqiptarë të Serbisë që shkojnë në Kosovë në këmbim. Përkrahësit e një “hartimi të tillë” thonë se shtetet multietnike kanë dështuar në Ballkan. Por ata injorojnë faktin se, sapo qeveritë të fillojnë këtë rrugë, procesi nuk ka fund të dukshëm dhe nuk i kushton vëmendje të drejtave të njeriut të të gjithë të përfshirëve.
Nëse Kosova dhe Serbia fillojnë bisedime serioze rreth një rivendosje të kufijve të tyre, ndikimi në komunitetet e Ballkanit, përveç atyre në pjesët e prekura të Kosovës dhe Serbisë, mund të jenë të thella. Krerët serbë boshnjakë do të mbajnë një referendum mbi të ardhmen e Republikës Serbe; Kroatët e Bosnjës do të ndiqnin shembullin; dhe boshnjakët pastaj do të luftonin për të parandaluar ndarjen e vendit të tyre të përbashkët. Përtej kufirit Serbia do të shtypte nacionalistët boshnjakë në Sanxhak, të cilët ëndërrojnë të përfshijnë atë rajon në një Bosnje të Madhe. Ndërkohë shqiptarët në Maqedoninë perëndimore dhe Malin e Zi do të kërkonin të bashkoheshin me një Shqipëri të Madhe. Përkrahësit e kësaj ideje do të dëshironin gjithashtu të përfshijnë pjesë të Greqisë veriore, ndërsa nacionalistët grekë do të kërkonin një pjesë të Shqipërisë së Jugut.
Një ironi prapa shkëmbimit të dyshuar është se shumica e serbëve të Kosovës jetojnë aktualisht në veri e në jug të Kosovës. Pra, marrëveshja nuk do t’i linte ata të jetonin në Serbi, dhe ndoshta do të duhet të largohen nga shtëpitë e tyre ose të largohen. Por zyrtarët serbë mund të jenë më pak të brengosur për bashkatdhetarët e tyre sesa për ndërmarrjen e hapave drejt njohjes së Kosovës dhe duke e bërë më të lehtë hyrjen e tyre në Bashkimin Evropian (BE).
Mund të mos u përket atyre që një shkëmbim territoresh në Ballkanin Perëndimor mund të ketë pasoja të mëdha. Në fund të fundit, nacionalistët hungarezë mbeten të pakonfirmuar me humbjen e Transilvanisë në Rumani dhe nacionalistët rumunë do të dëshironin të rivendosin kufijtë e tyre për të marrë në Moldavi. Ka një arsye që “Ballkanizimi” ka një emër të keq. Ashtu si në BE në përgjithësi, zvogëlimi i rëndësisë së kufijve kombëtarë do të dukej e mençur sesa ri rregullimi i tyre dhe, sipas fjalëve të një zyrtari të lartë të BE-së, “hapja e portës në ferr”.
