Nga Leonard Veizi – (fragment nga romani Rrënimi)Kolonel Ernest Arbana, u informua se kontingjenti i armëve dhe municioneve për të cilën ai kishte firmosur se duhet të dilnin nga qarkullimi dhe të demontoheshin, kishin dalë nga depo me numrin 34 e Armatës në Qafë Mollë. Autokolona me tre kamionë ushtarak e shoqëruar nga ushtarët të armatosur ishte duke udhëtuar drejt destinacionit. Dy përfaqësues civilë të kompanisë “Destruction Army” shoqëronin autokolonën duke udhëtuar mbi një “Hammer” që ishte në gjendje të përballonte rrugët e paasfaltuara të cilat të çonin në depot e largëta ku ruhej armatimi.
Major Bardhyli që doli nga zyra e tij ishte një nga ekspertët më të mirë në fushën e armatimit. Ai ishte nga të paktët ushtarakë që njihte me saktësi të gjitha tunelet e ushtrisë. Që në fillim të ngritjes së zyrës, e cila do të funksiononte nën emërtesën “Komisioni i Vlerësimit të Armatimit” ai propozoi që të merrte si ndihmës dhe krahun e tij të djathtë edhe majorin. Sapo mbaruan mbledhjen e parë dhe zbritën shkallët e ministrisë majori iu afrua dhe i tha në mënyrë miqësore: “Kemi shumë punë për të bërë shef! Dhe nuk di a do t’ia dalim. Demontimi ka një kosto shumë të lartë, të papërballueshme për shtetin tonë”. Koloneli, që dinte gjëra të përgjithshme mbi sasinë e municioneve e kishte pyetur: “Pse e sheh kaq të vështirë, sa municione kemi ne?” Atëherë majori Bardhyli i kishte thënë se mund të bënin një llogari të thjeshtë e pa laps, ndaj po e informonte paraprakisht se depo municioni të të gjitha kalibrave, kishin batalionet, brigadat divizionet, armatat dhe rezervat e Komandës së Përgjithshme. “Llogarinë bëjeni vetë¨, i kishte thënë majori pasi foli me shifra për çdo detaj e duke dhënë sasinë e municioneve që duhet të kishte çdo njësi e ushtrisë. Koloneli kishte ngrysur ballin “Kaq shumë?” kishte shprehur dyshimin e tij. “Natyrisht, – ia kishte kthyer majori, – dhe deri tani kemi folur për njësitë e këmbësorisë dhe artilerinë. Por nuk kam futur regjimentet e raketave tokë-ajër, silurët e nëndetëseve dhe të katrave, bombat e thellësisë dhe minat detare, si dhe raketat e drejtuara të aviacionit”. Koloneli, ngaqë nuk dinte ç’të bënte kishte rregulluar strehën e kapelës duke e ulur më shumë nën ballë. Sytë gati nuk i dukeshin. “Domethënë ne do dalim në pension dhe punën do t’ua lemë të tjerëve për ta përfunduar” i kishte thënë. “Kam frikë se po, – ia kishte kthyer majori. – Shqipëria vazhdon të jetë një depo municioni në Ballkan. Mund të furnizojmë gjysmën e botës me to”.
“Hëm”, nënqeshi hidhur kolonel Arbana.
Kishin kaluar disa vite dhe sasia e municionit të demontuar vazhdonte të ishte e vogël përpara asaj që flinte në thellësi të tuneleve. Mbi tavolinën e tij të punës kishte gjithashtu një raport të hollësishëm, ku flitej për sasinë e arsenalit që ndodhej në çdo depo të ushtrisë. Nga eprorët kërkoheshin vetëm raportet e demontimit, por në asnjë shkresë të dërguar prej tyre nuk flitej për ripërtëritjen e armatimit. Uzinat ushtarake të armatimit në Gramsh dhe Poliçan si dhe ajo e lëndëve plasëse në Mjekës të Elbasanit kishin ndërprerë prodhimin prej kohësh. Qëllimi kryesor ishte të mbahej në mënyrë efektive një kontingjent i mjaftueshëm armatimi. Kuadri i ushtrisë gjithashtu ishte zvogëluar vit pas viti. “Nuk i trembemi më luftës”, mendoi koloneli. “Po jetojmë epokën e paqes”. Ai vetë kishte arritur të luftonte, por shumë nga kolegët e tij, as që e dinin çfarë ishte lufta. Kishin shërbyer për vite të tëra në ushtri, por lufta për ta kishte qenë vetëm një stërvitje shtabi në hartë, ku në përfundim të betejës si fituesi dhe ai që kishte humbur shkonin të pinin së bashku kafe. Ndërsa atij, si pak të tjerëve në ushtrinë shqiptare, fati ia kishte rezervuar luftën.
***
Kishin kaluar disa vite që kur shqiptarët e Kosovës ishte përfshirë në konflikt me ushtrinë serbe. Asokohe në Tiranë situata ishte tensionuar së tepërmi. Lajmet që vinin nga Prishtina ishin të kobshme. Policia kishte krehur terrenin në një spastrimin etnik të pabesueshëm. Plan i hartuar në institucionet më të larta të Beogradit kishte qëllime më të errëta se kaq. Si në një legjendë të vjetër thuhej se njerëzit po linin shtëpitë dhe tokat e tyre, ndërsa vetëm me rrobat e trupit kalonin kufirin për të gjetur mbrojtje. Komandantët e njësive të ushtrisë shqiptare njoftoheshin për gjithçka me anë të një qarkoreje të brendshme. Lufta ishte në prag. Kronikat televizive që transmetoheshin nga televizionet e huaja flisnin për paramilitarët serb që vazhdonin masakrat mbi civilët shqiptarë edhe pse avionët F-16 të Aleancës së Atlantikut demonstruan forcë duke fluturuar fare ulët mbi të gjithë trevën. Në portin e Durrësit gjithashtu kishin hyrë dhe dalë anije të rënda lufte, fregata dhe destrojerë. Mesazhet ishin të njëjta. Por duket se dhe kërcënimi nga një gjeneral me katër yje, për luftë të hapur me trupat shumëkombëshe, nuk kishte funksionuar. Në kufirin shqiptar situata gjithashtu ishte tensionuar. Predhat e artilerisë kishin hapur gropa të mëdha ndërsa herë pas here shpërthenin dhe mina. Divizioni i Kukësit kishte nxjerrë në terren të gjithë arsenalin luftarak. Ushtarët qëndronin nëpër transhe. Nën armë ishin thirrur dhe rezervistët.
Në një prej raporteve sekrete që iu shpërnda komandantëve të njësive më të rëndësishme të ushtrisë shqiptare thuhej se armata jugosllave kishte dislokuar në Kosovë njësi të fuqishme tankesh, transportues të blinduar dhe artileri të kalibrit të rëndë. Pas planifikimit të Shtatmadhorisë në Tiranë nisi lëvizja e njësive të tjera të ushtrisë në drejtim të kufirit. Urdhri aktivizoi repartet në vartësi të drejtpërdrejtë të Komandës së Përgjithshme, për t’i shkuar në ndihmë Divizionit të Kukësit. Në një kohë të shkurtër lëvizën drejt Veriut për të mbështetur kufirin njësitë e specializuara: Brigada “Komando”, Brigada e Mekanizuar, batalione të forcave speciale, Regjimenti i Policisë Ushtarake, reparte të Brigadës Xheniere, Brigadës së Ndërlidhjes, Brigada e Transportit Ushtarak dhe elementë të tjerë logjistik.
Qysh në fillim kolonel Ernest Arbana ndihej në ethe. Lufta kishte nisur por ai ende qëndronte në pritje. Atë mëngjes kur e thirrën në Shtabin e Përgjithshëm për t’i ngarkuar detyrën, e kishte përfshirë një emocion i papërshkrueshëm. Artileria e ushtrisë jugosllave kishte bombarduar në thellësi të tokave të Tropojës dhe Hasit, ndaj dhe ai do të nisej drejt kufirit në krye të brigadës së tankeve.
“Një batalion i ushtrisë serbe të mbështetur nga mjete të blinduara, kanë pushtuar postën kufitare të Kamenicës dhe atë të Padeshit në Tropojë. Trupat janë futur rreth në thellësi të territorit shqiptar. Brigada e tankeve duhet t’i shkojë menjëherë në ndihmë. Pas teje do të nisen edhe njësitë e tjera”, e kishte sqaruar Shefi Shtabit që mbante spaletat e Gjeneral-Leitnantit mbi supe. Vështrimi i kolonelit kapi helmetën metalike që Shefi i Shtabit kishte vendosur në tavolinën e tij të punës, pranë telefonit. Me sa dukej gjenerali do të shkonte të inspektonte trupat në terren. Zhurma e helikës së një helikopteri u ndie në ajër. Kolonel Ernest Arbana qëndronte gati t’u në pritje të urdhrave të tjerë. “Të rivendoset situata në kufi”, kishte urdhëruar gjenerali në fund. “Si urdhëron” ishin të vetmet fjalë që kishte thënë në zyrën e madhe të shtabit, ku drejtuesit e njësive të tjera të ushtrisë ishin mbledhur rrethe një harte të madhe që ishte shtruar mbi tavolinën e mbledhjeve. Kolonel Ernest Arbana nuk kishte pritur asnjë çast më shumë. Kishte dhënë alarmin me telefon dhe kishte hipur në makinën ushtarake tip “Shavrolet” për të shkuar me një shpejtësi marramendëse drejt tuneleve ku ishin strehuar tanket. Autokolona e transportierëve “Volvo” ishte nisur në kohë rekord. Kolonel Arbana ndihej i motivuar. Streha e kapelës që qëndronte poshtë ballit ia bënte edhe më të egër vështrimin. “Nisemi për luftë, – thirri ai me një zë imponues para efektivit të brigadës që qëndronte gati-tu. – Të gjithë në front. Kush vritet është dëshmor i Atdheut. Dezertorët pushkatohen”. E kishte pritur një ditë të tillë që vite më parë kur ishte oficer i ri. Karriera e tij ishte e mbushur me stërvitje trupash, qitje në poligone, por situatë lufte nuk kishte pasur asnjëherë. Nuk kishte rëndësi në vritej në kufi. Kjo ishte gjëja e fundit që mendonte. Ndërkohë, në një bisedë të shkurtër me gruan e tij i kishte thënë që të mos e priste. Ai po shkonte të mbronte kufirin. Por, ndërsa ajo qante nën zë duke i kujtuar fëmijët ai ishte menduar vetëm për një sekondë dhe i kishte premtuar me një zë të plotë: Mos ki frikë për mua, kujdesu për fëmijët. Unë do të kthehem.
-Eh lufta… – psherëtiu koloneli.
Tashmë zyra e tij e madhe në Ministrinë e Mbrojtjes nuk kishte asgjë të përbashkët me çadrën e fushimit që kishin ngritur fare pranë kufirit.
Ngriti kokën në tavan dhe si vështroi për pak sekonda abazhurin e varur, e uli shikimin mbi tavolinë. Ndihej bosh, si një objekt në ajër. I dha hov me forcë këmbës së djathtë dhe poltroni bëri një rrotullim të plotë. Sërish u ndje si një trup pa pikë mbështetje. Sapo rrotullimi ndali vuri duart mbi syprinën e tavolinës dhe nisi të godasë me gishta si të luante muzikë mbi tastierë.
Ishte mësuar me fishkëllimën e predhave që çanin ajrin, me shpërthimin e minave kundër tank dhe qitjet e vazhdueshme të mitralozave që krijonin perdet e zjarrit kundër aviacionit. Megjithëse dukej si kohë e largët, imazhet i shfaqeshin në kujtesë çdo ditë, madje dhe kur i vinte gjumë e lëkundej në poltronin e rehatshëm pranë tavolinës ngjyrë vishnje të errët, nga ku ndiente vetëm gumëzhitjen e ëmbël të kondicionerit që pastronte ajrin. Nuk ishte e nevojshme të lodhej shumë sepse çdo punë të rëndomtë që kishte të bënte me printime shkresash, fotokopjime dhe gërmime në arkiva, në vend të një adjutanti, ia mbaronte sekretarja që hynte e dilte vazhdimisht duke i raportuar se urdhrat që kishte dhënë ishin zbatuar, ndërsa nga frigoriferi me derë xhami që e kishte vetëm dy metra larg, kishte pije freskuese dhe kafe të gatshme. Ky komoditet e dembelos një ushtarak, kishte menduar atëherë kur ishte futur për herë të parë në atë zyrë.
Koloneli ndjeu në hundë erën e djegur të fasuleve dhe stomaku iu mblodh. Mendoi se kishte ardhur koha për të ngrënë diçka. Në barin e ministrisë mund të porosiste një omëletë me proshutë. Por gjithsesi kjo meny nuk kishte për t’ia hequr nga hundët erën e fasuleve të djegura. Pa orën. Ishte ende shpejt.
U përqendrua sërish të lexonte raportin që kishte përgatitur grupi i ekspertëve ku flitej me shifra mbi arsenalin e armatimit që vazhdonte të deklasifikohej prej depove të ushtrisë.